Odpowiedź na interpelację nr 21255

w sprawie zapowiedzi ministra kultury i dziedzictwa narodowego o tworzeniu kolejnych, żydowskich muzeów

Odpowiadający: minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński

Warszawa, 10-05-2018

Szanowny Panie Marszałku,

odpowiadając na interpelację nr 21255 pana Posła Roberta Winnickiego z dnia 12.04.2018 roku, uprzejmie proszę o przyjęcie następujących wyjaśnień.

W pierwszej kolejności pragnę odnieść się do nadanego przez pana Posła niezrozumiałego dla mnie tytułu interpelacji, tj. w sprawie „zapowiedzi ministra kultury i dziedzictwa narodowego o tworzeniu kolejnych, żydowskich muzeów”. Otóż w Polsce tworzone są i działają muzea polskie, ewentualnie polskie muzea statutowo zajmujące się tematyką żydowską lub polsko-żydowską. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego będący organem państwa polskiego nie zakłada muzeów, które miały realizować politykę historyczną czy generalnie politykę obcych państw, np. Izraela. Pragnę wyjaśnić, że obiektem zainteresowania placówek muzealnych, o których wspomina pan Poseł o ww. tematyce jest dokumentowanie i przedstawianie losów Żydów – obywateli Rzeczypospolitej Polskiej. Obywatele ci, tak jak wszyscy obywatele naszego kraju, mieli i mają tak w świetle obowiązującej przed II wojną światową, jak i obecnej, Konstytucji, zagwarantowane określone prawa - także do dokumentowania i upamiętniania swoich dziejów. Ci z obywateli polskich żydowskiego pochodzenia, którzy przetrwali wojnę i nie opuścili Polski wz. z komunistyczną kampanią antysemicką z 1968 r., mają wciąż taki sam status prawny, jak pozostali obywatele Rzeczypospolitej Polskiej i są we własnym kraju.

Ministerstwo stoi na stanowisku, że niemal tysiącletnia obecność Żydów na ziemiach polskich, a także wkład obywateli pochodzenia żydowskiego w rozwój naszego kraju, zasługują na szacunek i upamiętnienie, zwłaszcza w obliczu zbrodniczej polityki nazistowskich Niemiec, której realizacja pochłonęła 90% populacji polskich Żydów, naszych współobywateli. Polscy Żydzi to współtwórcy naszej historii, w tym tak bliskiej nam karty walk o wolność i niepodległość.

Niżej odpowiedzi na poszczególne pytania.

Ad 1.Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego posiada kontrolę nad obydwoma wskazanymi przez pana Posła muzeami:

• co do Muzeum Historii Żydów Polskich Polin – wynika ona z przepisów prawa powszechnie obowiązującego, statutu i z umowy, na podstawie której muzeum zostało założone i jest współfinansowane przez: Ministerstwo KiDN, Miasto Stołeczne Warszawę i Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce,

• co do Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu – wynika ona z przepisów prawa powszechnie obowiązującego oraz statutu tego muzeum.

Kontrola nie oznacza jednak ingerowania w bieżącą działalność instytucji, które mają osobowość prawną i organ w postaci dyrektora, który ponosi odpowiedzialność za jego działalność. W przypadku Muzeum Polin – istotnie dyrektor w ostatnim czasie uwikłał Muzeum w spór polityczny, co skłoniło mnie do interwencji u pozostałych współzałożycieli ws. nakłonienia dyrektora do powrotu do realizacji misji Muzeum. Co do Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau, to nie podzielam zdania, iż Muzeum, czy jego dyrektor wywołuje przez swą działalność kontrowersje. W moim przekonaniu Muzeum jest raczej ofiarą nieporozumień i niesprawdzonych informacji, które wywołują złe emocje i krzywdzące opinie na jego temat.

Ad 2.W omawianym okresie:

• w Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu nie doszło do zmiany na stanowisku dyrektora, nie zmieniano również statutu Muzeum,
• w Muzeum Historii Żydów Polskich Polin nie doszło do zmiany na stanowisku dyrektora. W dniu 1 czerwca 2017 r. opublikowano w Dz. Urz. MKiDN zarządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z 30 maja 2017 r. sprawie nadania statutu Muzeum Historii Żydów Polskich Polin, które związane było z aneksem nr 2 do Umowy o utworzeniu instytucji pod nazwą Muzeum Historii Żydów Polskich zawartej w dniu 25 stycznia 2005 roku. Aneks był konieczny, ponieważ: po otwarciu wystawy głównej Muzeum Polin nie było już muzeum w organizacji; należało uwzględnić fakt przeniesienia Muzeum do rejestru instytucji kultury prowadzonego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego; należało doprowadzić umowę i statut do pełnej zgodności z przepisami nowelizowanych po 2005 r. ustaw o muzeach oraz o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej.

Ad 3.Jak stwierdzono wyżej, w sprawie działalności Muzeum Polin osobiście podjąłem interwencję wobec pozostałych współzałożycieli Muzeum. W sprawie Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu odbywa się normalna korespondencja i czynności z tytułu nadzoru. Muzeum wykonuje swe zadania statutowe w sposób właściwy i niebudzący zastrzeżeń.

Ad 4.Nad ww. placówkami nadzór sprawuje Minister. Organizacja wewnętrzna Ministerstwa KiDN nie ma w tej sprawie znaczenia. Stwierdzam, że nadzór ten wykonywany jest właściwie – zgodnie z prawem powszechnie obowiązującym i aktami wewnętrznymi MKiDN.

Ad 5.O ocenie pracy dyrektora Muzeum Polin i działaniach Ministra w tej sprawie pisano w odpowiedzi na wcześniejsze pytania. Obowiązkiem dyrektorów obydwu muzeów jest realizowanie celów i zadań statutowych. Ewentualna zmiana na stanowisku dyrektora Muzeum Polin w czasie jego kadencji, musiałaby wynikać ze wspólnej, zgodnej decyzji MKiDN, Miasta i Stowarzyszenia ŻiH w Polsce. Co do stanowiska dyrektora Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu, nie jest planowana zmiana w czasie trwania jego kadencji.

Ad 6.Muzeum Chasydyzmu Polskiego nie zostało dotąd utworzone i nie podjęto żadnych wiążących decyzji w tej sprawie. Dochodzą do nas sygnały z wielu miejsc, że planowane są takie muzea prywatne lub prywatno - samorządowe. Jeśli któryś z tych projektów będzie dojrzały, będzie mógł występować o granty w MKiDN, tak jak kilkaset innych muzeów w Polsce. Z kolei Muzeum Getta Warszawskiego jest państwową instytucją kultury, która realizując swoje cele i zadania statutowe, opowiadać będzie o tragicznymi losie mieszkańców Warszawy i obywateli II Rzeczypospolitej jakimi byli przetrzymywani tam Żydzi. Zaplanowana i zrealizowana przez III Rzeszę Niemiecką zagłada polskich Żydów, była zagładą obywateli Polski, którą państwo polskie ma obowiązek upamiętniać i o niej opowiadać. Budowa tego Muzeum jest przedsięwzięciem Rzeczypospolitej Polskiej, poświęconym jej historii i doświadczeniom historycznym. Nie ma zatem powodu, by Polska z okazji budowy Muzeum Getta Warszawskiego miała „oczekiwać gestów wzajemności na rzecz polskiej polityki historycznej ze strony Izraela”. Polska prowadzi własną politykę historyczną i nie uzależnia jej od polityk innych krajów.

Ad 7.Odpowiedzi na pytania w zakresie dot. Muzeum Getta Warszawskiego zawarte są w aktach o utworzeniu Muzeum i nadaniu mu statutu (Dz. Urz. MKiDN z 2018 r., poz. 16 i 17). MKiDN ma i mieć będzie pełną kontrolę nad tą placówką. Co do Muzeum Chasydyzmu nie zostało dotąd utworzone i nie podjęto żadnych wiążących decyzji w tej sprawie.

Ad 8.Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego realizuje swe obowiązki w zakresie wynikającym z ustawy o działach administracji rządowej, ustawy o muzeach i dokumentów strategicznych jak np. program „Dziedzictwo buduje wspólnotę” będący częścią Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju (z perspektywą do 2030 r.), który przewiduje rozwój sieci muzeów w Polsce.

Ad 9.Wszystkie muzea działają na podstawie statutów oraz planów finansowych.

Ad 10.Przewidywany plan zatrudnienia w Muzeum Getta Warszawskiego to ok. 25 pracowników.

Ad 11.Otwarcie wystawy głównej Muzeum Getta Warszawskiego zaplanowano na luty 2023 r. Otwarcie poprzedzone będzie powołaniem zespołu programowego wystawy, który wypracuje ogólną koncepcję merytoryczną wystawy. W dalszej kolejności przeprowadzony zostanie konkurs na koncepcję wystawy. Równolegle trwać będą prace nad zawartością merytoryczną wystawy, a także projektowanie wstawy, w tym określenie wymogów dot. budynku.

Wystawa będzie musiała być w pełni zgodna ze statutem muzeum, w którym powstanie. Odpowiedzialność za to zadanie ponosi dyrektor.

Ad 12.Zadania Muzeum Getta Warszawskiego odzwierciedla jego statut, zaś za realizację programu Muzeum odpowiada jego dyrektor.

Ad 13.Odpowiedź na pytanie dot. „perspektyw”, czy też „wariantów” została udzielona w ramach odpowiedzi na wcześniejsze pytania. Szczegółowe informacje znajdują się także w statucie Muzeum Getta Warszawskiego.

Ad 14.Podejrzenia i przypuszczenia zawarte w pytaniu zdają się abstrahować od tego, że przywołane przez pana Posła muzea mają zajmować się nie historią obcej Polsce społeczności, lecz historią polskich Żydów, którzy tworzyli historię Polski we wszystkich jej aspektach – także walcząc i ginąc w obronie jej niepodległości. Tworzenie takich muzeów to obowiązek państwa polskiego, a nie wykonywanie zagranicznych zamówień. Nie ma to związku z imaginowaną czy rzeczywistą krytyką pochodzącą z krajów lub instytucji zagranicznych. Polska ma również prawo do własnego głosu i będzie go wyrażać – także w ramach realizacji obowiązków statutowych przez państwowe instytucje kultury.

Co do sugestii dot. „tworzenia zarzewia nowych sporów”, pozwolę nie zgodzić się z panem Posłem. Spory takie w większości mają źródło w negatywnych emocjach i niesprawdzonych informacjach, które wywołują poruszenie szczególnie wśród tych osób, które nie są w stanie lub nie chcą samodzielnie zweryfikować przekazywanych treści i przez to są podatne na rozmaite próby manipulowania. Instytucje kultury są potrzebne - potrzebni są również dyrektorzy, którzy przede wszystkim strzec będą zadań ujętych w ich statutach.

Ad 15.Muzeum Chasydyzmu nie zostało dotąd utworzone i nie podjęto żadnych wiążących decyzji w tej sprawie. Minister KiDN podejmując decyzję o utworzeniu Muzeum Getta Warszawskiego, działał zgodnie z obowiązującym prawem (ustawą z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach oraz ustawą z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej) i kompetencjami przypisanymi mu w ustawie o działach administracji rządowej. Żaden z aktów prawnych nie nakazuje w przypadku tworzenia muzeum państwowego prowadzenia konsultacji ze służbami specjalnymi, partiami politycznymi czy obcymi przedstawicielstwami dyplomatycznymi. Przypominam, że Muzeum Getta Warszawskiego jest polską instytucją kultury, a dotyczy losów Żydów - obywateli II RP, których historia i dziedzictwo jest częścią historii i dziedzictwa Polski i Polaków – obywateli Rzeczypospolitej Polskiej.

Z poważaniem