wielki książę litewski, król Polski, syn Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki. Powszechnie uważa się, że spośród synów Kazimierza Jagiellończyka Aleksander najmniej nadawał się na władcę, gdyż nie miał zdolności polityczno-wojskowych. Był za to lojalny, uczciwy i potrafił dobrze dobierać sobie doradców. W 1492 r. został wielkim księciem litewskim. Poślubił Helenę, córkę Iwana III (księcia moskiewskiego), by w ten sposób zapobiec najazdom moskiewskim na Litwę. Kiedy w 1501 r. został królem Polski, możnowładztwo zarzucało mu, że bardziej dbał o Litwę niż o Polskę. Był fundatorem wielu kościołów na Litwie, rozbudował Wilno, lokował na Litwie wiele miast (na prawie brandenburskim), uporządkował litewskie sprawy skarbowe.
Tron polski przejął po śmierci swojego brata Jana Olbrachta w bardzo niedogodnej sytuacji, gdyż wznowiły się wtedy konflikty z Moskwą, najazdy tatarskie, a Mołdawia zaczęła zgłaszać pretensje do Pokucia. W dodatku po jego poprzednikach zostały spore długi. Możnowładztwo postanowiło wykorzystać jego elekcję i zmusiło Aleksandra do wystawienia przywileju mielnickiego i zawarcia w 1501 r. nowego aktu unii z Litwą. Mimo wszystko Aleksandrowi udało się w 1502 r. zawrzeć rozejm z Turcją. Gorzej układały się stosunki Litwy z Moskwą, gdyż po wojnie 1500-1503 r. utraciła 1/3 ziem (księstwa czernihowskie i siewierskie), a Iwan III rościł sobie pretensje do Kijowa i Smoleńska.
Pewien postęp Aleksander uzyskał za to w sprawie krzyżackiej, gdyż dzięki zręcznym negocjacjom biskupa płockiego Erazma Ciołka papież Juliusz II nakazał Krzyżakom podporządkować się żądaniom króla polskiego i zapowiedział, że zatwierdzi drugi pokój toruński. Juliusz II przyznał też Aleksandrowi dochody ze świętopietrza i prawo przyznawania beneficjów kościelnych.
Król dążył też do wzmocnienia pozycji Polski nad Bałtykiem poprzez bliskie kontakty ze Szwecją (przeciw Moskwie) oraz z Bogusławem X - księciem pomorskim, który zgodził się zostać lennikiem Korony.
Pod koniec panowania Aleksandra wzmogła się aktywność polityczna szlachty, która w 1504 r. doprowadziła do odwołania przywileju mielnickiego, a rok później uchwaliła konstytucję Nihil novi, która stała się wstępem do czasów demokracji szlacheckiej w Polsce. Ostatni rok życia Aleksander (mimo cierpień spowodowanych paraliżem) poświęcił na zapewnienie sukcesji na Litwie dla swojego brata Zygmunta (Starego). Zmarł 19 VIII 1506 r. w Wilnie i został pochowany w tamtejszej katedrze.
Nie znalazłeś tego, czego szukasz na Bryku?
Jest tutaj pełno osób, które moga Ci pomóc!
Zadaj pytanie i otrzymaj szybką odpowiedź.
