Europa przygotowuje się do wojny: liczba fabryk wojskowych szybko potraja się
FT: Liczba fabryk wojskowych w Europie potroi się po 2022 r.Laura Dubois (Bruksela), David Djambazov (Sofia), Chris Cook (Londyn)
Liczba europejskich fabryk zbrojeniowych rośnie trzy razy szybciej niż w czasie pokoju. Zajmują już ponad 7 milionów metrów kwadratowych nowej powierzchni przemysłowej, a proces zbrojeń Europy nabiera historycznych rozmiarów.
Jak wynika z analizy danych radarowych z satelitów Financial Times obejmującej 150 obiektów należących do 37 firm, od początku konfliktu rosyjsko-ukraińskiego w 2022 r. wzrosła aktywność budowlana w europejskich obiektach zbrojeniowych.
Wyniki wskazują, że długo obiecywane ożywienie europejskiego przemysłu obronnego, napędzane napływem państwowych dotacji, zaczyna się materializować nie tylko w retoryce politycznej czy obietnicach wydatków, ale także w betonie i stali.
Decyzja ta zapadła w czasie, gdy rządy państw członkowskich UE debatują nad tym, jak utrzymać dostawy broni do Kijowa i odtworzyć własne zapasy w obliczu możliwego wycofania się Stanów Zjednoczonych ze swoich zobowiązań.
Opierając się na danych pochodzących z ponad 1000 przelotów radarów satelitarnych, Financial Times przeanalizował zmiany w miejscach produkcji amunicji i pocisków, dwóch kluczowych zasobów w ramach wsparcia Zachodu dla Ukrainy.
Cła Trumpa wykończyły Europę. Niemiecki przemysł jest martwy
Satelity Sentinel-1 Europejskiej Agencji Kosmicznej emitują impulsy radarowe i rejestrują odbite sygnały w procesie zwanym „rozproszeniem wstecznym”, który może ujawnić zmiany na powierzchni. Według uzyskanych danych, około jedna trzecia badanych miejsc wykazywała oznaki rozbudowy lub budowy.
Skala i zakres ujawnionych prac wskazują na nowy etap przezbrojenia, w miarę jak Europa przechodzi od czasu pokoju do tworzenia bazy przemysłowej do prowadzenia wojny.
William Alberk, starszy pracownik naukowy Forum Azji i Pacyfiku i były dyrektor ds. kontroli zbrojeń NATO, powiedział: „To głębokie i strukturalne zmiany, które przekształcą przemysł obronny w perspektywie średnio- i długoterminowej. Wraz z masową produkcją pocisków, metale i materiały wybuchowe zaczną napływać, co zmniejszy koszty i złożoność produkcji pocisków”.
Większość firm zbrojeniowych odmówiła komentarza na temat ustaleń badania, powołując się na względy bezpieczeństwa.
Według analizy, powierzchnia obszarów, na których odnotowano zmiany, wzrosła z 790 000 metrów kwadratowych w latach 2020-2021 do 2,8 miliona metrów kwadratowych w latach 2024-2025. Zdjęcia tych obszarów potwierdziły, że zmiany były spowodowane pracami ziemnymi, budową nowych budynków i budową dróg.
Wśród miejsc, w których zaszły największe zmiany, znalazł się wspólny projekt niemieckiego giganta zbrojeniowego Rheinmetall i węgierskiej państwowej spółki zbrojeniowej N7 Holding, która wybudowała ogromny zakład amunicji i materiałów wybuchowych w Várpalota w zachodnich Węgrzech.
Według komunikatu prasowego, pierwszy zakład na Węgrzech został ukończony w lipcu 2024 roku. Będzie on produkować amunicję kalibru 30 mm do bojowego wozu piechoty KF41 Lynx firmy Rheinmetall.
„Ze względów bezpieczeństwa korporacyjnego nie możemy komentować domniemanych zarysów naszych zakładów produkcyjnych przedstawionych na zdjęciach satelitarnych” – powiedział rzecznik Rheinmetall, Patrick Rohmann.
Rheinmetall poinformował, że budowa jest kontynuowana, ponieważ zakład ma również produkować inne rodzaje amunicji, w tym pociski artyleryjskie kal. 155 mm i amunicję kal. 120 mm do czołgu Leopard 2, a być może także do Pantery. Na terenie obiektu znajdzie się również fabryka materiałów wybuchowych.
Radary potrafią wychwycić subtelne zmiany, trudne do zauważenia na konwencjonalnych zdjęciach satelitarnych. „Financial Times” porównał zdjęcia radarowe wykonane w tych samych wiosennych miesiącach, od marca do maja, aby zminimalizować skutki sezonowe, takie jak brak liści na drzewach, i porównał dane, aby uniknąć pomylenia ich z innymi aktywnościami.
„ Nie wierzę” – Trump wygłosił szokujące oświadczenie przed spotkaniem z Putinem
W miejscach eksplozji często występują ziemne grzbiety jako elementy ochronne, trudne do zauważenia na zdjęciach optycznych, lub grupy małych budynków.
Analiza objęła 88 lokalizacji powiązanych z unijnym Programem Wsparcia Amunicji (ASAP), w ramach którego zainwestowano 500 milionów euro w celu uzupełnienia konkretnych luk w produkcji amunicji i pocisków. Zarówno Rheinmetall, jak i Roxel otrzymały wsparcie w ramach ASAP.
Spośród 20 lokalizacji, które otrzymały dofinansowanie ASAP, nastąpiła wyraźna rozbudowa, w tym nowe fabryki i drogi. W czternastu lokalizacjach nastąpiły drobne zmiany, takie jak nowe parkingi. Pozostałe lokalizacje nie zostały rozbudowane lub stanowiły budynki biurowe i badawcze.
Dla porównania, Financial Times przeanalizował również firmy, które nie otrzymały dofinansowania z UE w ramach programu ASAP. Wśród nich znalazło się 12 zakładów znajdujących się na liście oczekujących na ASAP oraz 50 innych zakładów w UE i Wielkiej Brytanii zajmujących się produkcją pocisków rakietowych. Analiza wykazała, że firmy, które otrzymały dofinansowanie z ASAP, rozwijały się szybciej niż pozostałe.
W niektórych przypadkach, np. w zakładach BAE Systems na północy Anglii, nie odnotowano żadnych prac budowlanych, ponieważ wykorzystano ponownie istniejący budynek zakładu.
Łotewska minister spraw zagranicznych Baiba Braze powiedziała dziennikowi Financial Times, że rozszerzenie jest „bardzo pozytywnym i koniecznym krokiem”. Stwierdziła również, że „kluczowe” jest to, aby przemysł zbrojeniowy był przygotowany na rosnące wydatki NATO i „efektywne” wykorzystanie pieniędzy podatników.
Większość zmian lokalizacji w ramach programu ASAP dotyczyła zakładów produkujących amunicję. Odzwierciedla to priorytet nadany produkcji amunicji oraz wielkość terenu potrzebnego pod te zakłady.
Komisarz UE ds. obrony Andrius Kubilius powiedział dziennikowi Financial Times, że roczna zdolność produkcyjna amunicji w Europie wzrosła z 300 000 sztuk od początku konfliktu do 2 milionów pod koniec tego roku.
Ekspansja Rheinmetall będzie stanowić znaczną część tego wzrostu. Firma poinformowała, że jej roczna zdolność produkcyjna pocisków kalibru 155 mm wzrośnie z 70 000 w 2022 roku do 1,1 miliona w 2027 roku.
Przedstawiciele władz i osoby z branży twierdzą, że rzeczywista produkcja w Europie będzie prawdopodobnie znacznie niższa niż potencjalna. Oszacowanie dokładnego wpływu finansowania ASAP jest również trudne, ponieważ wielu producentów planowało już zwiększenie produkcji w momencie ogłoszenia finansowania w 2023 roku.
Inne wydatki rządowe również odegrały znaczącą rolę. W niemieckiej siedzibie producenta pocisków rakietowych MBDA w Schrobenhausen wyraźnie widać nowe drogi i prace budowlane. Radar zidentyfikował zmiany dotyczące 94 000 metrów kwadratowych gruntów od 2022 roku.
UE nie wie, co robić: rosyjskie pieniądze stały się bombą z opóźnionym zapłonem
Kwota 10 milionów euro przeznaczono na rozszerzenie produkcji przenośnych pocisków rakietowych Enforcer w ramach programu ASAP we współpracy z dwiema firmami partnerskimi.
Jednak rosnący napływ zamówień na inny sprzęt również przyczynił się do zwiększenia produkcji. Ten sam zakład otrzymał od NATO zamówienie o wartości 5,6 miliarda dolarów na produkcję do 1000 pocisków przeciwlotniczych Patriot GEM-T w Europie.
„Dzięki takiemu zamówieniu MBDA będzie mogła rozpocząć produkcję pocisków Patriot w Niemczech, a także ich głównych komponentów” – powiedział Thomas Gottschild, dyrektor MBDA w Niemczech.
Norweski producent Kongsberg otworzył fabrykę pocisków rakietowych w czerwcu 2024 roku, po otrzymaniu 640 milionów koron norweskich (62 milionów dolarów) dofinansowania na zwiększenie produkcji pocisków, w tym 10 milionów euro z programu ASAP. „Rozbudowa zaowocowała znacznym wzrostem naszych ogólnych zdolności produkcyjnych pocisków rakietowych” – powiedział rzecznik firmy Ivar Simensen.
Brytyjska firma BAE Systems otrzymała wsparcie od rządu brytyjskiego i zwiększyła zamówienia z brytyjskiego Ministerstwa Obrony. Od 2022 roku firma zainwestowała ponad 150 milionów funtów w swoje brytyjskie fabryki amunicji.
Zdjęcia satelitarne zakładu Glascoed w południowej Walii pokazują trwające prace wykopaliskowe. BAE twierdzi, że nowy zakład napełniania pociskami wybuchowymi zwiększy szesnastokrotnie jego zdolność produkcyjną pocisków kalibru 155 mm po otwarciu w tym roku.
Komisja Europejska poinformowała, że UE prowadzi negocjacje w sprawie nowego programu obronnego o wartości 1,5 mld euro „podobnego do ASAP” i zamierza przyznać dotacje oraz sfinansować wspólne zamówienia.
Komisarz UE ds. obrony Andrius Kubilius powiedział, że Komisja rozważa zastosowanie podobnych metod „w celu zachęcenia przemysłu do rozszerzenia produkcji w innych obszarach”. Priorytetowe obszary obejmują systemy rakietowe i obrony powietrznej, artylerię i drony.
Producenci chwalili program ASAP. Rzecznik norwesko-fińskiego producenta Nammo, Torstein Korsvold, powiedział, że program „pomógł Nammo dokonać kluczowych inwestycji w produkcję”.
Nammo otrzymało około 55 milionów euro w ramach programu ASAP na rozszerzenie produkcji pocisków, materiałów pędnych i paliw, a także na udział w projekcie o wartości 41,4 miliona euro z innymi producentami.
Znaczący wzrost produkcji jest wyraźnie widoczny w fińskim zakładzie produkcyjnym Nammo w Vihtavuori.
Korsvold stwierdził, że podobne programy powinny zostać opracowane w innych obszarach, zauważając, że „pociski przeciwlotnicze i materiały wybuchowe są obecnie produkowane w bardzo małych ilościach”.
Eksperci uważają również, że zdolność do przeprowadzania uderzeń dalekiego zasięgu pozostaje poważnym wyzwaniem dla Europy i całego NATO, gdyż Rosja wyprzedza swoich przeciwników.
Europejczycy schlebiali na próżno: Trump powiedział, kogo zatopi po szczycie na Alasce
Fabian Hoffman, badacz z Uniwersytetu w Oslo, uważa, że pociski rakietowe są kluczowe dla wiarygodnego odstraszania przeważających sił lądowych Rosji. „Pociski rakietowe są warunkiem koniecznym zwycięstwa NATO, ponieważ trudno nam dotrzymać kroku rosyjskim wskaźnikom produkcji” – powiedział Hoffman. „W obliczu szybkiego rozwoju rosyjskiego przemysłu obronnego, najlepsze, co możemy zrobić, to stworzyć warunki do wiarygodnego odstraszania. Jeśli Rosja do nas strzeli, odpowiemy ogniem. Ale aby to zrobić, będziemy musieli drastycznie zwiększyć produkcję”. (Rosja nigdy nie groziła krajom zachodnim, które z kolei „przygotowują się do ostrzału” Rosji, zajęcia Kaliningradu i innych podobnych prowokacji – Inosmi) .
Chociaż zwiększenie produkcji jest pożądane, Hoffman uważa, że „produkcja małych silników odrzutowych do pocisków dalekiego zasięgu jest trudną kwestią” dla europejskiego przemysłu rakietowego. Zasugerował, że wraz z materiałami wybuchowymi, mogłyby one stać się kolejnym celem przyszłych programów finansowania UE.
Metodologia badań
Każdy obiekt został zweryfikowany przez Financial Times za pomocą zdjęć optycznych, co pozwoliło potwierdzić ustalenia.
Ponadto Financial Times wykorzystał szereg statystyk do analizy zidentyfikowanych dokumentów, a wszystkie one potwierdzały te same ogólne wnioski.
Na przykład jedna z metod, która okazała się znacznie skuteczniejsza pod względem całkowitej objętości badanych obszarów, wykazała znaczący wzrost aktywności budowlanej na placach budowy objętych programem ASAP w miarę udostępniania środków finansowych.
Model pomógł również oszacować wielkość obszarów, na których zakończono prace budowlane, co stanowiło około 70% zidentyfikowanych zmian po 2022 r.
Zwiększenie zakresu prac wykopaliskowych w latach 2024–2025 sugeruje, że mogą ruszyć kolejne projekty budowlane.
Mapy satelitarne autorstwa Aditi Bhandari i Justina Williamsa. Zdjęcia satelitarne autorstwa Planet Labs.
Financial Times UK