Jezus (łac. Iesus, gr. Ἰησοῦς) – imię męskie pochodzenia hebrajskiego. Polska forma Imienia wywodzi się z formy łacińskiej i greckiej. Forma grecka jest przekształceniem imienia hebrajskiego, ישוע ,ישו Jehoszua, w formę skróconą Jeszua. — Imię hebrajskie oznacza — „Jahwe jest zbawieniem”. Forma aramejska ma postać — ישוע Jeszua. W Kościołach chrześcijańskich Imię Jezus otoczone jest szczególną czcią jako Imię własne wcielonego Syna Bożego. Adoracja świętego Imienia Jezus – El Greco/pl.wikipedia.org Ješua – gr. transkrypcja hebr. Jeszua albo Joszua, skrót z Jehoszua. Znaczenie (etymologia) Imienia Jezus:
Jahwe jest zbawieniem Bóg jest zbawieniem Bóg zbawia Jahwe jest ratunkiem Bóg zbawia świat Jahwe zbawia, Jahwe zbawicielem JHWH ratuje, JHWH jest zbawieniem Pan zbawił
Jezus jest tzw. imieniem teoforycznym (zawierającym w sobie imię Boga) a ściślej, należy ono do imion teoforycznych, które zawierają w sobie Imię własne Boga – JHWH (Jahwe) , — nie zaś określenie Elohim (Bóg – Bogowie). Stąd też wszystkie tłumaczenia znaczenia imienia Jezus z użyciem Bóg (Elohim) bądź też tytułu Adonai (Pan) są niewłaściwe i błędne. Równoznacznymi do Imienia Jezus imionami biblijnych postaci są: Jozue i Ozeasz. W Starym Testamencie występuje wiele osób noszących to imię; do najbardziej znanych należą: następca Mojżesza Jozue, arcykapłan Jozue, syn Josadaka oraz Jezus, syn Syracha, autor Mądrości Syracha. Imię przetrwało wśród Żydów aż do II w. n.e. – sam Józef Flawiusz wymienia je 10 razy. Współcześnie w wielu językach także występują różne formy tego imienia (forma spolszczona „Jozue„; — można się także spotkać z zapisami „Jehoszua”, „Jeszua„). Papyrus 46 (Chester Beatty II), jeden z fragmentów Nowego Testamentu z wymienionym Imieniem Jezus/pl.wikipedia.org W Nowym Testamencie Imię Jezus występuje 919 razy — w tym 913 razy w odniesieniu do Jezusa z Nazaretu. W pozostałych przypadkach odnosi się do: Jozuego, syna Nuna i następcy Mojżesza, Jezusa, przodka Jezusa Chrystusa ze strony Matki, o którym mowa w tzw. „rodowodzie Jezusa” (Ewangelia Łukasza 3,29 BT), — fałszywego proroka żydowskiego Bar Jezusa, współpracownika św. Pawła Jezusa Justusa i według niektórych przekazów tekstu, także do Barabasza. Jezusowi z Nazaretu imię nadane zostało zgodnie z poleceniem Boga, oznajmionym Maryi przez anioła Gabriela:
— Lecz anioł rzekł do Niej: — Nie bój się, Maryjo, znalazłaś bowiem łaskę u Boga. Oto poczniesz i porodzisz Syna, któremu nadasz imię Jezus.
Łk 1,30-3 Dla odróżnienia od innych osób o tym imieniu, Ewangelie nadają Jezusowi przydomki „z Nazaretu„, „Nazarejczyk” i tytuł „Chrystus”. Pismo Święte podaje ponad 50 innych określeń Jezusa. Wszystkie one dają obraz pierwotnej chrystologii. Spośród biblijnych określeń Jezusa zawierających imię „Jezus” jako człon, tzw. formuła wstępująca „Jezus Chrystus” oznacza, że Jezus z Nazaretu jest Mesjaszem, tzw. formuła zstępująca „Chrystus-Jezus” oznacza, że Syn Boży-Słowo Boże — objawił się w Jezusie z Nazaretu; — Pismo Święte łączy często Imię „Jezus” także ze szczególnie istotnym tytułem „Pan” (Kyrios). Cześć Imienia Jezus w starożytności Istnieją świadectwa szczególnej czci dla Imienia Jezus wśród pierwszych chrześcijan. Na monumentach i w najdawniejszych manuskryptach pojawia się ono często w formie ΙΗ, stanowiącej skrót greckiego ΙΗΣΟΥΣ. Z tego greckiego skrótu wywodzi się trygram IHS, powstały w II w. przez dodanie końcowej sigmy, występujący szerzej od VI w. i do dziś szeroko obecny w liturgii. Szczególny szacunek dla Imienia Jezus znajduje wyraz także w pismach Ojców Kościoła. Wczesnym tekstem podkreślającym szczególne znaczenie tego Imienia jest Pasterz Hermasa, sławiący wielkość i wszechmoc Imienia Bożego. W Dialogu z Tryfonem św. Justyn mówi, że — gdy niektórzy znieważają Imię Chrystusa, cały świat grecki i barbarzyński modli się do Boga Stworzyciela w Imieniu Ukrzyżowanego. Św. Piotr Chryzolog przypisywał Imieniu Jezusa cudowne moce. Prawdopodobnie najstarszym przykładem kończenia listów i homilii doksologią wymieniającą Imię Jezusa jest List św. Klemensa do Koryntian. Ten wzorowany na Liście do Rzymian zwyczaj stał się w następnych wiekach bardzo rozpowszechniony. W imię Jezusa – chodź (por. Dz 3,6) Kościół katolicki wyznaje, że Jezus z Nazaretu jest jednocześnie w pełni Bogiem i w pełni człowiekiem (unia hipostatyczna). Syn Boży został człowiekiem i nie tracąc nic ze swojego Bóstwa poprzez wcielenie, przyjął postać człowieka. — Jako człowiek, Syn Boży podlegał wszystkiemu, co ludzkie [poza grzechem]. Jako człowiekowi nadano mu również imię:
— „Gdy nadszedł ósmy dzień i należało obrzezać Dziecię, nadano mu Imię Jezus” Syn Boży, będąc człowiekiem, jest identyfikowany przez Mu współczesnych jako Jezus z Nazaretu, przez co podkreśla swoje człowieczeństwo. W kulturze semickiej imię związane było z tożsamością. — Imię Boga (JHWH) podlegało więc szczególnej czci i szacunkowi. W Imieniu Jezus zawarte jest Imię Boga oraz cel posłannictwa Mesjasza, który wcielił się w ludzką naturę po to, by zbawić świat. Imię własne Boga nie było przez Żydów wypowiadane. — Odkąd jednak Syn Boży stał się człowiekiem, nowe Imię Boga zostało ludziom objawione i powierzone. W ten sposób Imię Jezus stało się Imieniem własnym Boga, esencją wcielenia, epifanii i odkupienia człowieka. Imię Jezus ma również podstawowe znaczenie w soteriologii:
— „Nie dano ludziom pod niebem żadnego innego Imienia, w którym mogli byśmy być zbawieni” Oznacza to, że zbawienie jest możliwe tylko przez Jezusa Chrystusa, jako Pomazańca i Syna Bożego. Z Imieniem Jezus związana jest również moc czynienia cudów, wypędzania złych duchów oraz skuteczność modlitwy, dlatego wszystkie katolickie modlitwy liturgiczne kończą się wezwaniem Imienia Jezus. Trygram IHS na nadprożu domu (Sardynia) – Italiano-Iscrizioni antiche Olbia/Foto di Stefano Bolognini/pl.wikipedia.org Fasada rzymskiego kościoła Świętego Imienia Jezus W kulturze średniowiecza łacińskiego przejawy czci wobec Imienia Jezus stanowiły element stałego wzrostu pobożności wobec świętości ludzkiej natury Chrystusa. Znaczną popularność zdobyła modlitwa do Imienia Jezus napisana przez św . Anzelma z Canterbury: — notuje ją wiele manuskryptów, została też w XV i XVI wieku włączona do druków godzinek . Piętnaste ze swoich kazań o Pieśni nad pieśniami poświęcił Imieniu Jezus św. Bernard z Clairvaux. — Jego fragmenty zostały włączone później do oficjum na cześć Najświętszego Imienia Jezus. Kazanie to zainspirowało znany XII -wieczny Hymn: — Jesu dulcis memoria. [Zob . „Jesu dulcis memoria” – Hymn poświęcony Najświętszemu Imieniu Jezus] Kult Imienia Jezus propagowali następnie franciszkanie. Król Ludwik Święty, który był franciszkańskim tercjarzem, wyjednał u papieża Klemensa IV, trzyletni odpust dla wszystkich, którzy będą odma- wiać specjalną modlitwę do Imienia Jezus. Chrystogram w Bazylice franciszkanów w Katowicach-Panewniki/upload.wikimedia.org 25 kanon II Soboru Lyońskiego nakazał wiernym pochylać głowę w szacunku dla Imienia Jezus. Wkrótce po zakończeniu soboru papież Grzegorz X skierował do generała dominikanów bł. Jana z Vercelli, list zachęcający do rozkrzewiania kultu Najświętszego Imienia. W wieku XIV kult Najświętszego Imienia rozkrzewiali przede wszystkim: Richard Rolle, Henryk Suzo i Jan Columbini ze Sieny. Richard Rolle uznawał kult Najświętszego Imienia za jedną z podstaw życia duchowego i cnoty chrześcijańskiej – jego poglądy zaznaczyły się w duchowości klasztorów angielskich. Mistyk Henryk Suzo zwracał uwagę duchowieństwa niemieckiego na wielkość i potęgę Imienia Jezus. Jan Columbini w swoich kazaniach rozpowszechniał kult Najświętszego Imienia wśród mas ludowych Italii. Przełomem w dziejach kultu Najświętszego Imienia Jezus była działalność św. Bernardyna ze Sieny, — jednego z najwybitniejszych kaznodziejów swoich czasów, który w kazaniach i przez posługiwanie się trygramem IHS dążył do przywrócenia Mu czci i bronił przed nadużywaniem Go przez bluźnierstwo i bezmyślne wymawianie. Szeroko zakrojoną kampanię na rzecz odnowienia kultu Imienia Jezus św. Bernardyn rozpoczął w 1422 w Wenecji. Kazania gromadziły wielkie rzesze wiernych, którzy reagowali na nie entuzjastycznie. Św. Bernardyn używa monogramu podczas kazania, obraz Sano di Pietro z XV w./pl.wikipedia.org Znakiem kultu stała się złota tabliczka z Imieniem Jezusa, którą Bernardyn posługiwał się podczas kazań. Rozpowszechniły się w Italii procesje, podczas których wierni nosili takie tabliczki. Św. Bernardyn z monogramem IHS/pl.wikipedia.org Działalność św. Bernardyna spotkała się jednak z oporem, gdyż niektórzy dopatrywali się w kulcie Imienia Jezus znamion idolatrii. Ostro zwalczał go Savonarola, który uznawał tabliczki z Imieniem Jezus za formę praktyk magicznych. By przeciwstawić się tego rodzaju oskarżeniom, św. Bernardyn stanął w 1427 przed sądem papieskim – papież Marcin V po wysłuchaniu wyjaśnień udzielił kultowi Imienia Jezus całkowitej aprobaty i zaprosił Bernardyna do wygłoszenia serii kazań w Rzymie. By uniknąć nowych nieporozumień nakazał przy tym, by prócz Imienia Jezus na tabliczkach znajdował się także znak krzyża. Do rozpowszechnienia się kultu w całej Europie przyczyniła się działalność kaznodziejska św. Jana Kapistrana, kontynuatora działalności św. Bernardy- na. W swoich kazaniach o Imieniu Jezus rozkrzewiał on kult w Italii, Francji i Niemczech. W 1455 papież poprosił św. Jana o pomoc kaznodziejską w organizacji krucjaty przeciwko Turkom – św. Jan miał mieć objawienie, że zwycięstwo zostanie osiągnięte dzięki mocy Najświętszego Imienia i Krzyża. Jako spełnienie objawienia interpretowano wielkie zwycięstwo chrześcijan w bitwie pod Belgradem (1456), do czego działalność Jana Kapistrana rzeczywiście się bardzo przyczyniła. Działalność Bernardyna ze Sieny i Jana Kapistrana miała znaczny wpływ na codzienną pobożność ludzi XV wieku. Powszechne stało się umieszczanie Imienia Jezus na drzwiach wejściowych domów. Monogram IHS jako element architektoniczny/pl.wikipedia.org Umieszczano Imię Jezus w podpisach listów i oficjalnych dokumentów – św. Joanna d’Arc podpisywała tak wszystkie swoje listy, a w chwili śmierci trzykrotnie wypowiedziała słowo „Jezus”. Zachowały się średniowieczne modlitwy do tego imienia, np. angielska mo- dlitwa: Iesu, for Thy Holy Name And for Thy bytter Passioun Saue me frome synne and schame And endeles dampnacion Mimo powszechności kultu Najświętszego Imienia, przez długi czas nie istniało Jego święto. Jako pierwszy z taką inicjatywą wystąpił franciszkanin Bernardyn z Busti, który prosił o nie papieży: Sykstusa IV i Innocentego VIII, a także ułożył specjalne oficjum o Imieniu Jezus. Jednak dopiero papież Klemens VII zezwolił franciszkanom w 1530 na Jego obchodzenie – przypadało ono wtedy na 14 stycznia. W 1721 dzięki staraniom cesarza Karola VI papież Innocenty XIII rozciągnął to święto na cały Kościół. Przypadało ono odtąd na drugą niedzielę od uroczystości Objawienia Pańskiego. Papież Pius X wyznaczył je na niedzielę między Świętem Obrzezania Pańskiego a Objawienia Pańskiego lub na 2 stycznia, jeśli zabraknie niedzieli między tymi świętami. Trzecie wydanie Mszału Rzymskiego przypisuje je jako wspomnienie dowolne na dzień 3 stycznia. Prócz Mszy i oficjum istnieje także litania na cześć Imienia Jezus. Forma używana obecnie została zatwierdzona w 1862 przez papieża Piusa IX, ale tylko dla ubiegających się o to diecezji. Papież Leon XIII rozciągnął aprobatę na cały świat. Imię Jezus wiąże się także z innymi modlitwami, jest elementem aktów strzelistych — dzięki Jego pobożnemu wymawianiu można uzyskać odpusty. Pobożność do Imienia Jezus jest bardzo żywa nie tylko w duchowości franciszkańskiej, ale też dominikańskiej i jezuickiej; — dominikanie podjęli opiekę nad bractwami religijnymi Najświętszego Imienia, jezuici uczynili znak IHS swoim najważniejszym symbolem. IHS – Herb-logo jezuitów/upload.wikimedia.org Do zakonów, zgromadzeń zakonnych i instytutów świeckich pod wezwaniem Imienia Jezus należą m.in.: Rycerze Imienia Jezus (norweski zakon rycerski zwany też Seraphim) – zał. 1334; Rycerze Jezusa Chrystusa; Apostolscy Klerycy św. Hieronima (jezuaci); Siostry Świętego Imienia Jezus z La Ciotat (Soeurs du Saint – Nom); Siostry Świętego Imienia Jezus z Fontenay aux-Roses (Soeurs du Saint-Nom de Jésus); Siostry Najświętszego Imienia Jezus (Congregatio Sororum Nominis Jesu sub patronicinio Beatae Mariae Virginis Auxilii Christianorum); Instytut Świętego Imienia Jezus (Saint-Nom de Jésus, L’institut séculier dominicain du Saint-Nom de Jésus); Dominikanki nau czycielki Najświętszego Imienia Jezus (Dominicaines Enseignantes do Sai nt-Nom de Jésus); Dominikanki Najświętszego Imienia Jezus z San Rafael (Congregation of the Most Holy Name); Dominikanki ze Zgromadzenia Najświętszego Imienia (Hermanas Dominicas del Sacratissimo Nombre de Jesús). Od XVI wieku, zwłaszcza w Piemoncie, powstawały liczne bractwa Imienia Jezus – często z przekształcenia istniejących już dawniej bractw Imienia Bożego. Apostolat Imienia Jezus podjęli dominikanie, którym następnie Stolica Apostolska powierzyła tworzenie bractw Imienia Jezus. W okresie potrydenckim jezuici zakładali także bractwa Imienia Jezus. W Polsce dominikanie rozwijali bractwa Imienia Jezus od XVII wieku. W Borku Wielkopolskim założył bractwo ks. Feliks Durewicz (1576–1642) . Filipini z pobliskiego Gostynia zabiegali w 1687 u dominikanów o założenie bractwa Imienia Jezus w Świętej Górze, w swoim kościele w Studziannie wyznaczyli zaś (obchodzoną do dziś) uroczystość odpustową na cześć Imienia Jezus. Benedyktyni założyli bractwo Imienia Jezus i Imienia Maryi w Wąwolnicy . W diecezji przemyskiej istniało kilka bractw Imienia Jezus: w Rybotyczach (1601), Odrzykoniu (1615) i w Haczowie (1693). W archidiakonacie lubelskim od 1638 istniało bractwo Imienia Jezus przy parafii Tuchowicz, od 1714 bractwo różańcowe i bractwo Imienia Jezus przy parafii w Kocku, od 1730 bractwo Imienia Jezus przy domini-kańskiej parafii w Zofiborze. W wieku XVIII trynitarze zakładali w Polsce bractwa Jezusa Nazareńskie go (Lwów, Kamieniec Podolski, Kraków, Lublin, Wilno). […] Cześć dla Imienia Jezus była kultywowana już przez pierwszych chrześcijan i znajduje oparcie w Biblii:
— „Dlatego też Bóg wielce go wywyższył i obdarzył go Imieniem, które jest ponad wszelkie imię, aby na Imię Jezusa zginało się wszelkie kolano na niebie i na ziemi, i pod ziemią”
List do Filipian 2, 9; Ikonografia Najwcześniejsze formy ikonograficzne związane z Imieniem Jezus to wczesnochrześcijańskie napisy. Charakterystyczne są formy wczesnych greckich manuskryptów starotestamentowych: Imię Jezus zapisywane jest w nich za pomocą skrótu ΙC. — Skrótu używano nie tylko ze względów praktycznych, ale też w celu podkreślenia sakralnego charakteru Imienia. W biblijnych manuskryptach łacińskich z IV wieku pojawia się natomiast wzorowany na zapisie greckim trygram IHS. Popularność trygramu IHS w ikonografii i liturgii późniejszej wiąże się z działalnością św. Bernardyna, od kiedy stał się on jednym z najpopularniejszych symboli. Z 1424 pochodzi napis IHS na fasadzie kościoła Santa Croce we Florencji. IHS – Basilica di Santa Croce/pl.wikipedia.org Częste zresztą jest w sztuce przedstawianie trygramu IHS umieszczonego na płonącym dysku razem ze św. Bernardynem: stanowi on jego atrybut ikonograficzny. Św. Bernardyn ze Sieny/bernardyni.pl Taki znak wyhaftowała na swoim sztandarze św. Joanna D’Arc. Do rozpowszechnienia się trygramu IHS w liturgii i ikonografii przyczynili się także jezuici, wśród których przyjął się on jako skrót dla wyrażenia — Iesus Hominum Salvator. Prócz napisów istnieją także przedstawienia artystyczne adoracji i tryumfu Imienia Jezus oraz kościoły pod jego wezwaniem. Do najbardziej znanych na- leży rzymski kościół Il Gesù — pierwowzór kościołów jezuickich na całym świecie, szczególnie istotny dla dalszego rozwoju sztuki barokowej. Znajduje się w nim XVII-wieczny fresk sufitowy Bacciccia (G. B. Gauliego) Tryumf Imienia Jezus, ukazujący adorację imienia Jezus przez aniołów i świętych. Rzymski kościół Il Gesù – fresk sufitowy – foto-Jean-Christophe BENOIST/upload.wikimedia.org Innym znanym obrazem jest Adoracja świętego Imienia El Greca, pochodzą- cy z 1577. Adoracja świętego Imienia Jezus – El Greco Rozpowszechnione są także przedstawienia artystyczne monogramu Chi- Rho. Symbol Chi Rho/pl.wikipedia.org Chi Rho – jeden z najstarszych chrystogramów używanych przez chrześcijan. Powstał z nałożenia na siebie pierwszych dwóch greckich liter Chi i Rho, greckiego słowa Chrystus ΧΡΙΣΤΟΣ, tworząc monogram. IHS Chrystogram na krzyżu nagrobnym/upload.wikimedia.org Opublikowano Styczeń 3, 2014 by emjot
