Haytarma - Powrót [2013]

Film "Haytarma" w reżyserii Achtema Seitabłajewa nakręcony został w 2013 roku i dziś wydaje się być obrazem, jeśli nie proroczym to otwierającym oczy na historię Krymu i ludności zamieszkującej region, który obecnie jest tak ciężko doświadczany. Historia deportacji i wypędzania narodu tatarskiego, który zamieszkiwał tereny Krymy jeszcze zanim pojawił się konflikt dotyczący tego do jakiego państwa ma należeć półwysep, wydaje się boleśnie aktualna także dziś, a choć wydawać się może, że o Ukrainie wiemy dużo, to jednak wątek Tatarów umyka mediom.

Film porusza temat wysiedlenia Tatarów krymskich, które rozpoczęło się 18 maja 1944 roku, po tym jak władze ZSRR oskarżyły ich o współpracę z Niemcami. Przenosi widza do czasów, kiedy Armia Czerwona kończy wypędzać hitlerowców z Krymu.

Scenariusz filmu powstał na podstawie opowiadań Tatarów, którzy byli świadkami wydarzeń 1944 roku i zostali wywiezieni do Uzbekistanu, skąd pozwolono im wrócić dopiero po 45. latach. Większość ról zagrali aktorzy niezawodowi, w rolę głównego bohatera wcielił się sam reżyser filmu, a w scenach masowych wzięli udział Tatarzy krymscy, wśród których większość przeżyła deportację osobiście. Tytuł filmu oznacza po tatarsku "Powrót". Premiera filmu miała miejsce 17 maja 2013 roku w Symferopolu w obecności przewodniczącego Medżlisu narodu krymskotatarskiego, Mustafy Dżemilewa oraz wnuczki Ameta-Chana Sułtana. Ówczesny Konsul Generalny Rosji w Symferopolu odmówił uczniom Ameta-Chana – lotnikom rosyjskim – wzięcia udziału w premierze filmu, twierdząc, że obraz ten fałszuje historię II wojny światowej. Wspólnota Tatarów krymskich oraz ukraiński MSZ zażądały od rosyjskiego MSZ odwołania Konsula.

Reżyser filmu, Achtem Sejtabłajew, pochodzi z rodziny deportowanych Tatarów krymskich. Urodził się w Uzbekistanie, wrócił na ukraiński Krym razem z rodziną pod koniec lat 80. Jest reżyserem filmowym, teatralnym i aktorem. Pracował jako drugi reżyser przy filmie "Tatarski tryptyk", Ołeksandra Muratowa oraz "Mamaj" Olesia Sanina.

Jest to pierwszy w historii ukraińskiego kina obraz poświęcony w całości problemom ludności tatarskiej i pierwszy, który podejmuje temat rozliczenia ZSRR ze zbrodni przeciwko Tatarom.