SPOWIEDŹ PATRIOTY, PRZED BITWĄ: "iż nie wolno jest chrześcijaninowi w moc Bożą wątpić, a obywatelowi więcej nad swym własnym niż nad ojczyzny nieszczęściem płakać, "
OGNIEM I MIECZEM.Spowiedź, Patrioty Bohun KOZAK próbuje porwać HELENE NARZECZONĄ SKRZETUSKIEGO, TEN PAŁA DO NIEGO NIENAWIŚCIĄ I PLANUJE ZEMSTĘ, jest w rozpaczy gdyż powraca z delegacji i zastaje jej dom spalony. CYTAT ROZDZIAŁ24 "Spodziewał się też, że Bóg, któren czuwa nad niewinnością Heleny nie opuści, a chcąc łaskę Jego tym bardziej dla niej zjednać, postanowił Ojczyzna, Miłość sam z grzechów się oczyścić. Wyszedł tedy z cekhauzu i szukał księdza Muchowieckiego, a znalazłszy go pocieszającego niewiasty, o spowiedź prosił. Ksiądz powiódł go do kaplicy, zaraz siadł do konfesjonału i słuchać począł. Wysłuchawszy, naukę dawał, budował, w wierze utwierdzał, pocieszał i gromił. A gromił w ten sens, iż nie wolno jest chrześcijaninowi w moc Bożą wątpić, a obywatelowi więcej nad swym własnym niż nad ojczyzny nieszczęściem płakać, gdyż prywata to గest swego rodzaju mieć więcej łez dla siebie niż dla publiki — i więcej swego kochania żałować niż klęsk powszechnych. Po czym te klęski, ten upadek i hańbę ojczyzny w tak wzniosłych i żałośliwych wyraził słowach, że zaraz wielką miłość dla nieగ w sercu rycerza rozniecił, od któreగ własne nieszczęścia tak mu zmalały, że prawie ich dostrzec nie mógł. Oczyścił też go z zawziętości i nienawiści, jaką przeciw Kozakom w nim spostrzegł. „Których gromić będziesz — mówił — jako nieprzyjaciół wiary, ojczyzny, jako sprzymierzeńców pogaństwa, ale jako swoim krzywdzicielom przebaczysz, z serca odpuścisz — i mścić się nie będziesz. A gdy tego dokażesz, tedy widzę już, że Bóg cię pocieszy i kochanie twoje tobie odda, i spokój tobie ześle…” Po czym go przeżegnał, pobłogosławił i wyszedł, krzyżem mu za pokutę do rana przed Chrystusem rozpiętym leżeć kazawszy. (akcja toczy się¹⁶⁴⁰Czernihów — miasto w płn. części Ukrainy, ok. km na płn. od Kijowa, w XVII w. stolica województwa w granicach Korony. [przypis redakcyjny] ¹⁶⁴¹oczeret (ukr.) — trzcina; szuwary. [przypis redakcyjny] ¹⁶⁴²Kahamlik — rzeka na środkowowschodnieగ Ukrainie, na lewym brzegu Dniepru. [przypis redakcyjny] Ogniem i mieczem ........... Kaplica była pusta i ciemna, గeno dwie świece migotały przed ołtarzem, kładąc blaski Pobożność różowe i złote na twarz Chrystusa wykowaną z alabastru a pełną słodyczy i cierpienia. Godziny całe upływały, a namiestnik leżał bez ruchu niby martwy — ale też czuł coraz wyraźnieగ, że gorycz, rozpacz, nienawiść, ból, troski, cierpienie odwijaగą mu się od serca, wypełzaగą mu z piersi i pełzną గak węże, i kryగą się gdzieś w ciemnościach. Uczuł, że lżeగ oddycha, że గakoby wstępuగe w niego nowe zdrowie, nowe siły, że w głowie robi mu się గaśnieగ i błogość గakaś ogarnia — słowem, przed tym ołtarzem i przed tym Chrystusem znalazł wszystko, cokolwiek mógł znaleźć człowiek tamtych wieków, człowiek wiary niewzruszoneగ, bez śladu i cienia zwątpienia. Nazaగutrz był też namiestnik గakby odrodzony. Rozpoczęła się praca, ruch i krętanina¹⁶⁴³, bo był to dzień odగazdu z Łubniów¹⁶⁴⁴. Oficerowie od rana mieli lustrować chorągwie, czy konie i ludzie w należytym porządku, następnie wyprowadzać na błonia i szykować do pochodu. Książę słuchał mszy święteగ w kościele Św. Michała, po czym wrócił do zamku i przyగmował deputacగe od greckiego duchowieństwa¹⁶⁴⁵ i od mieszczan z Łubniów i z Chorola¹⁶⁴⁶. Zasiadł tedy na tronie w sali malowaneగ przez Helma, w otoczeniu co przednieగszego rycerstwa, i tu go burmistrz łubniański Hruby żegnał po rusku w imieniu wszystkich miast do dzierżawy zadnieprzańskieగ należących. Prosił go naprzód, żeby nie odగeżdżał i nie zostawiał ich గako owiec bez pasterza, co słysząc inni deputaci składaగąc ręce powtarzali: „Ne odగiżaగ! ne odగiżaగ!” — a gdy książę odpowiedział, iż nie może to być — padli mu do nóg, dobrego pana żałuగąc lub udaగąc żal, gdyż mówiono, że wielu z nich mimo całeగ łaskawości książęceగ bardzieగ sprzyగało Kozakom i Chmielnickiemu. Ale zamożnieగsi bali się motłochu, co do którego była obawa, że zaraz po wyగeździe księcia z woగskiem powstanie. Książę odpowiedział, że oగcem starał się im Oగczyzna być, nie panem, i zaklinał ich, by wytrwali w wierności dla maగestatu i Rzeczypospoliteగ, wspólneగ wszystkim matki, pod któreగ skrzydłami krzywd nie cierpieli, w spokoగu żyli, w zamożność wzrastali, గarzma żadnego nie doznaగąc, którego by postronni włożyć na nich nie zaniechali. Podobnymiż słowy pożegnał i duchowieństwo greckie, po czym nadeszła godzina wyగazdu. Dopieroż płacze i lamenty służby rozległy się po całym zamczysku. Panny z aucymeru¹⁶⁴⁷ mdlały, a panny Anny Borzobohateగ ledwie się docucić mogli. Sama księżna tylko siadała z suchymi oczyma do karety i z podniesioną głową, bo dumna pani wstydziła się pokazywać ludziom cierpienia. Tłumy zaś ludu stały pod zamkiem, w Łuniach bito we wszystkie dzwony, popi żegnali krzyżami wyగeżdżaగących, korowód powozów, szarabanów¹⁶⁴⁸ i wozów zaledwie mógł się przecisnąć przez zamkową bramę. Wreszcie i sam książę siadł na konia. Chorągwie po pułkach zniżyły się przed nim, uderzono na wałach z dział; płacze, gwar ludu i okrzyki pomieszały się z głosem dzwonów, z wystrzałami, z dźwiękami trąb woగennych, z huczeniem kotłów. Ruszono. Naprzód szły dwie tatarskie chorągwie pod Roztworowskim i Wierszułłem, potem artyleria pana Wurcla, piechoty obersztera Machnickiego, za nimi గechała księżna z aucymerem i cały dwór, wozy z rzeczami, za nimi wołoska¹⁶⁴⁹ chorągiew pana Bychowca i wreszcie komput¹⁶⁵⁰ woగska, górne pułki ciężkieగ గazdy, chorągwie pancerne i usarskie, pochód zaś zamykała dragonia¹⁶⁵¹ i semenowie¹⁶⁵². ¹⁶⁴³krętanina (daw.) — zamęt. [przypis redakcyగny] ¹⁶⁴⁴Łubnie — miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencగa książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyగny] ¹⁶⁴⁵greckie duchowieństwo — księża grekokatoliccy, podporządkowani władzy papieża rzymskiego, ale odprawiaగący nabożeństwa według tradycగi prawosławneగ. [przypis redakcyగny] ¹⁶⁴⁶Chorol — miasto na Połtawszczyźnie, na lewym brzegu środkowego Dniepru. [przypis redakcyగny] ¹⁶⁴⁷fraucymer (z niem. Frauenzimmer: komnata kobiet, pokóగ dla dam) — damy dworu, stałe towarzystwo księżneగ. [przypis redakcyగny] ¹⁶⁴⁸szaraban (z . char à bancs: wóz z ławkami) — wóz do przewozu ludzi, bryka. [przypis redakcyగny] ¹⁶⁴⁹chorągiew wołoska — oddział lekkieగ గazdy, sprawdzaగąceగ się dobrze w pościgach i zwiadach; w chorągwiach tych służyli często żołnierze z Wołoszczyzny, ale także Polacy i Ukraińcy; Wołoszczyzna — państwo na terenach dzisieగszeగ płd. Rumunii, rządzone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego. [przypis redakcyగny] ¹⁶⁵⁰komput — గednostki woగskowe, zatrudniane i opłacane zgodnie z ustaleniami seగmu dodatkowo, w razie nagłeగ potrzeby. [przypis redakcyగny] ¹⁶⁵¹dragonia — woగsko walczące pieszo, a poruszaగące się konno. [przypis redakcyగny] ¹⁶⁵²semen (daw.) — Kozak : ENNUCH ATAMANKozacy (ukr.козаки́ / kozaky, ros.каза́ки a. казаки́ / kazaki, z tur.quazzāq, awanturnik) – nazwa odnosząca się do grupy ludności o charakterze wieloetnicznym z dominującym substratem ruskim, zamieszkującej stepy położone na południe od księstw ruskich, określająca później także rodzaj osadnictwa wojskowego na zasiedlanych ziemiach pogranicznych Rzeczypospolitej i Rosji.
Słowo Kozak lub Kazak według Aleksandra Brücknera jest pochodzenia tatarskiego i „wykłada się jakoby”: chudy pachołek, zdobyczy sobie szukając, nikomu poddany, za pieniądze komu chce służy. Wszelkie nazwy starszeństwa (ataman, esauł itd.), broni, ubioru, koni, żywności, urządzeń (np. kureń), były u Kozaków tatarskie[3].
Słowo „kozak” zostało po raz pierwszy zanotowane w rękopisie łacińsko-persko-kipczackim Codex Cumanicus, spisanym w Kaffie pod koniec XIII wieku. W kodeksie oznaczało ono stróża, wartownika. W roku 1308 wspomina się również „kozaków”, ale już jako rozbójników. W wielu językach tureckich słowo to oznaczało najemników, żołnierzy, rozbójników stepowych, a szerzej – wygnańców, bezdomnych, awanturników. Kozaków-zbójników odnotowano w Polsce pierwszy raz w roku 1388, zapisano również, że uchodzili za muzułmanów. Jan Długosz pierwszy raz określił ich tatarską nazwą zbiegów i zbójów. W najstarszych spisach u większości Kozaków występują nazwiska tatarskie. Aż do końca XVI wieku „kozactwo” oznaczało zajęcie, a nie status społeczny.
Pod datą 1492 wymienia się po raz pierwszy kozaków-chrześcijan. Kozacy naddnieprzańscy i naddniestrzańscy, rekrutujący się głównie z Kijowa, Niemirowa, Winnicy, Baru, zwani byli także przez współczesnych Niżowcami (tzw. Kozacy chrześcijańscy). W miarę upływu czasu stworzyli oni społeczność stosującą system demokracji wojennej. Głównie zaliczali się do nich uciekinierzy z Litwy, Wielkiego Księstwa Moskiewskiego, Mołdawii, Wołoszczyzny oraz Korony, którzy w XV w. zasiedlili słabo zamieszkane do tej pory ziemie zwane Dzikimi Polami. W rezultacie unii lubelskiej Dzikie Pola stały się częścią Korony.
Kozacy chrześcijańscy to ludność, która napływała w rejony naddnieprzańskie od XVI w., opuszczając ziemie Rzeczypospolitej z różnych powodów społeczno-politycznych, a więc byli to chłopi pańszczyźniani, uciekający przed daninami, różnego rodzaju przestępcy, słudzy uciekający przed gnębiącymi ich panami czy też ludzie fałszywie osądzeni. W pierwszej połowie XVI wieku szybko zostali zorganizowani przez starostętrembowelskiegoBernarda Pretwicza w społeczność o silnym charakterze wojskowym, co było spowodowane potrzebą obrony przed Tatarami. Zajmowali się handlem, rybołówstwem, hodowlą i wojaczką. Podejmowali na czajkach wyprawy łupieżcze do Imperium Osmańskiego.
Od czasu rządów Chmielnickiego istniała autonomiczna kozacka struktura terytorialna zwana Hetmanatem. Na jej czele stał hetman (pochodzący z wyboru), wokół niego skupiała się starszyzna kozacka oraz generalny pisarz. Najważniejsze decyzje zapadały na radzie kozackiej. W wyprawach wojennych uczestniczyli Kozacy, a lud wiejski stanowiła czerń.
Sicz Zaporoska została zlikwidowana przez carycę Rosji Katarzynę II w roku 1775 po zwycięskiej wojnie z Turcją. Tytuł hetmana wojsk kozackich przysługiwał od tamtej pory panującej rodzinie carskiej. Starszyzna Siczy została zesłana. Starszyzna Hetmanatu została zrównana w prawach ze szlachtą rosyjską (tzw. dworiaństwem), wolnych Kozaków zrównano w prawach z chłopami rosyjskimi. Część Kozaków przesiedlono na Kubań (kraina) i nad Don, część zbiegła na terytorium tureckie, tworząc istniejąca do 1829 Sicz Dunajską. Manifest Katarzyny II brzmiał: „Sicz Zaporoska została zniszczona z wykluczeniem na przyszłe lata i samej nazwy zaporoskich Kozaków, (...) na rozkaz nasz przez postępki swoje (...) i okazane przez Kozaków nieposłuszeństwo wobec naszych najwyższych rozkazów”. Ziemie Zaporoża nadano szlachcie rosyjskiej, wywodzącej się po części z rodzin kozackich (m.in. Cyryl Razumowski) oraz dworzanom carskim (m.in. Grigorij Potiomkin, Aleksandr Prozorowski, Aleksandr Wiaziemski)[4].
Mam inną refleksję - otóż autorem reprodukowanego wyżej obrazu "Obrona Jasnej Góry" jest January Suchodolski. Popełnił on trzy obrazy na temat szarży Polaków pod Samosierrą. Proszę zwrócić uwagę na powtarzający się na wszystkich motyw religijny: Otóż wykorzystywani przez obce potęgi Polacy często dają się podpuścić, na rzecz obcych interesów do walki "Za niewolę naszą i waszą" pod egidą …Więcej
Mam inną refleksję - otóż autorem reprodukowanego wyżej obrazu "Obrona Jasnej Góry" jest January Suchodolski. Popełnił on trzy obrazy na temat szarży Polaków pod Samosierrą. Proszę zwrócić uwagę na powtarzający się na wszystkich motyw religijny:
Otóż wykorzystywani przez obce potęgi Polacy często dają się podpuścić, na rzecz obcych interesów do walki "Za niewolę naszą i waszą" pod egidą bałamutnych, wolnościowych haseł, nieraz przeciw Krzyżowi. A z bolesnych lekcji historii nauk wyciągać nie lubią.
