16 listopada wspomnienie Matki Bożej Ostrobramskiej z Wilna

Na początku XVII wieku na Ostrej Bramie w Wilnie został wystawiony obraz Matki Boskiej. Szczególny kult wizerunkurozpoczął się po najeździe moskiewskim na Wilno w 1655[1]. W 1671 lub 1672, z inicjatywy księdza Franciszka Kielczewskiego (znanego jako o. Karola od Ducha Świętego), zbudowano przy bramie drewnianą kaplicę. Nie wiadomo dokładnie, kiedy został umieszczony w niej wizerunek Matki Boskiej[3]. Świątynia spłonęła w 1711, a już w roku następnym odbudowano ją jako murowaną. Według legendy, obraz wyniósł z ognia młody zakonnik[1]. W 1761 karmelita o. Hilańon (ks. Rościszewski) wydał Relację o Cudownym Obrazie...[1].

W 1794 przy Ostrej Bramie miało miejsce starcie oddziału wojsk rosyjskich szturmujących Wilno z obrońcami miasta (powstańcami Jasińskiego). Podczas tych zajść ucierpiała kaplica i wizerunek. Uszkodzenia naprawiono w tym samym roku[1].

W okresie zaborów w Bramie Ostrobramskiej (oraz na ulicy pod nią) miały miejsce patriotyczne manifestacje, szczególnie w czasach powstania styczniowego. Kult Matki Boskiej Ostrobramskiej stał się wówczas częścią polskiego ruchu niepodległościowego, wymierzonego przeciw rosyjskiemu zaborcy[1]. Po stłumieniu powstania styczniowego w 1864, w obawie przed niepożądanymi reakcjami władz rosyjskich, polski napis na frontonie kaplicy: Matko Miłosierdzia pod Twoją obronę uciekamy się zmieniono na łaciński: "MATER MISERICORDIAE, SUB TUUM PRAESIDIUM CONFUGIMUS.

Kult Maryi Ostrobramskiej został spopularyzowany po wydaniu poematu Pan Tadeusz Adama Mickiewicza. Narrator w inwokacji utworu kieruje słowa do Matki Boskiej Ostrobramskiej, prosząc ją o łaskę powrotu emigrantów do Polski:

Panno święta, co Jasnej bronisz Częstochowy
I w Ostrej świecisz Bramie![4] Ty, co gród zamkowy
Nowogródzki ochraniasz z jego wiernym ludem!
Jak mnie dziecko do zdrowia powróciłaś cudem, [...]
Tak nas powrócisz cudem na Ojczyzny łono.

Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, Księga I, inwokacja, w. 5–8, 13

Wizerunek Matki Miłosiernej około 1671 został zasłonięty srebrną, złoconą sukienką. Od 1849 charakterystyczną ozdobę obrazu stanowi wielki, odwrócony sierp srebrnego półksiężyca z wygrawerowanym napisem Dzięki Tobie składam Matko Boska za wysłuchanie próśb moich, a proszę Cię, Matko Miłosierdzia, zachowaj mnie nadal w łasce i opiece Swojej Przenajświętszej W. I. J. 1849 roku – wotum z 1849. Choć nigdy nie był przymocowany do obrazu, tworzy z nim jednak optycznie jedność, pełniąc rolę wyrazistego akcentu zamykającego kompozycję całości. Na całą kompozycję wizerunku Pani Ostrobramskiej składają się dwie korony (nałożona jedna na drugą). Korony są ze złoconego srebra, jedna barokowa dla Królowej Niebios, druga rokokowa dla Królowej Polski.

W roku 1927 Jan Rutkowski dokonał renowacji obrazu. 2 lipca 1927 odbyła się koronacja Madonny, której dokonał metropolita warszawski, kardynał Aleksander Kakowski[1]. W uroczystościach uczestniczyli m.in.: Józef Piłsudski i Ignacy Mościcki. Do koronacji użyto nowych, sporządzonych ze złota koron, ufundowanych ze składek społecznych. Insygnia te zaginęły w czasie II wojny światowej.

commons.wikimedia.org/…/File:Views_of_Lithuania_2.JPG

Litewski znaczek z 1991 roku

Wspomnienie Matki Boskiej Ostrobramskiej obchodzone jest 16 listopada. W 1993 Ostrą Bramę nawiedził papież Jan Paweł II. Zgodnie z tradycją, wielu wiernych pokonuje schody wiodące do kaplicy na kolanach. Wokół ołtarza znajdują się wota dziękczynne.