Media Detox. Jak rozpoznać uzależnienie od sieci. I co dalej
Wydawca "Wszystko Co Najważniejsze".
Instytut Nowych Mediów | Świat, ktory nadchodzi. Analiza. Doradztwo. Rekomendacje.
zobacz inne teksty Autora
Uniwersytet w Montrealu przygotował ulotkę – mały przewodnik zapobiegania nadmiernemu użytkowaniu internetu i nowych technologii zawierający informacje i metody pomocy sobie lub osobom bliskim. Dokument epoki, w którym po raz pierwszy w ulotce do szerokiej publiczności nadmierne korzystanie z sieci postawiono w jednym szeregu z papierosami, alkoholem i narkotykami. Oto treść tego dokumentu:
Internet i nowe technologie w życiu codziennym
Internet i nowe technologie przenikają nasze codzienne działania. Cyberprzestrzeń oferuje coraz więcej coraz bardziej wyrafinowanych aplikacji dopasowanych do naszych potrzeb. Poszczególne sfery życia: emocjonalna, społeczna, edukacyjna, zawodowa i rekreacyjna są silnie stymulowane i wzbogacone. Wprawdzie zdecydowana większość internautów korzysta z sieci prawidłowo, to nie brakuje takich, którzy dają się bez reszty pochłonąć cyberprzestrzeni. Tego rodzaju skłonność może doprowadzić do cyberuzależnienia.
Czym jest cyberuzależnienie?
Cyberuzależnienie to wspólna nazwa na określenie problemów związanych z nadmiernym korzystaniem z internetu. Zjawiskiem tym zajmuje się wielu naukowców i klinicystów, ale badania są nadal w fazie początkowej i jest zbyt wiele niewiadomych, aby zrozumieć i zdefiniować granice między tym, co normalne i patologiczne. Dlatego też nie ma zgody w środowisku naukowym w zakresie kryteriów diagnostycznych cyberuzależnienia oraz jego statusu jako zaburzenia natury psychicznej. Nie ma nawet jednomyślności co do tego, czy cyberuzależnienie to właściwy termin na określenie tego zaburzenia. Jednak mimo braku utrwalonych kryteriów diagnostycznych, zjawisko cyberuzależnienia uznawane jest za realne zagrożenie, który może wyrządzić szkody w psychice i wywołać poważne problemy w wielu dziedzinach życia.
Oznaki patologicznego korzystania z sieci
Uzależnienie od substancji psychoaktywnych, takich jak narkotyki, alkohol i niektóre leki, było przedmiotem wielu badań i jest dobrze udokumentowane w literaturze. Porównanie zjawiska cyberuzależnienia z innymi, lepiej znanymi uzależnieniami pozwoliło wytypować pewne cechy wspólne. Oto krótki przegląd charakterystycznych oznak patologicznego korzystania z internetu:
– Nadmierne skupianie uwagi na czynnościach wykonywanych online. Internauta poświęca dużo czasu na myślenie o kolejnych chwilach, które czekają go w sieci, planuje rozkład dnia w zależności od tego, ile czasu przewiduje spędzić online. Cyberprzestrzeń staje się osią jego egzystencji nie bez uszczerbku dla innych sfer życia, które są zaniedbywane lub zepchnięte na margines.
– Objawy odstawienne pojawiające się w związku z próbą ograniczenia lub zaprzestania korzystania z Internetu. Nieprzyjemne odczucia, takie jak drażliwość lub wahania nastroju dają o sobie znać w następstwie ograniczenia częstotliwości i czasu spędzanego w Internecie. Internauta może odczuwać niepokój i napięcie, gdy jest poza siecią lub gdy czas połączenia jest krótszy niż planował. Brak dostępu do Internetu lub zmniejszenie zakresu aktywności online wiąże się z nawracającym doświadczeniem pustki, stanu, który jest źródłem cierpienia.
– Sesja dłuższa niż zwykle. Internauta nie może się oderwać: trudno mu przestrzegać ram czasowych, jakie sobie wyznaczył, skutkiem czego spędza w sieci więcej czasu niż pierwotnie zakładał. Niektórzy mogą także odczuwać potrzebę przedłużenia sesji internetowej o kolejnych kilka minut, mimo że mieli w planach coś innego. Cierpi na tym nauka, praca, działalność społeczna i wypoczynek.
Negatywne konsekwencje korzystania z internetu
– Trudności w funkcjonowaniu w szkole lub w miejscu pracy. Internauta coraz bardziej angażuje się w swoją działalność w sieci i stopniowo odcina się od innych czynności związanych z życiem codziennym. Z tego powodu może opuszczać zajęcia szkolne albo spóźniać się do pracy. Brak snu spowodowany nadmierną aktywnością online w nocy może wywołać trudności z koncentracją, które zaburzają prawidłowe funkcjonowanie w ciągu dnia. Nie pozostaje to rzecz jasna bez wpływu na obowiązki szkolne lub zawodowe.
– Konsekwencje dla stosunków międzyludzkich. Gdy internauta nadmiernie oddaje się aktywności w sieci, cierpią na tym jego relacje z innymi ludźmi. Przedkładanie przestrzeni wirtualnej nad inne czynności dnia codziennego może doprowadzić do zaprzepaszczenia istniejących relacji lub utraty istotnych więzi z innymi ludźmi. Tego rodzaju trudności mogą pojawić się również w kontaktach z osobami bliskimi. W ocenie otoczenia internauta nie jest już „taki jak dawniej”.
– Kontynuowanie korzystania z internetu, mimo świadomości, że jest to źródłem problemu. Internauta jest świadomy problemów wynikających z nadmiernego używania internetu, ale nie może się powstrzymać od wirtualnych rozrywek, jak na przykład uczeń, który spędza kilka godzin na Facebooku, chociaż wie, że zabraknie mu czasu, aby odrobić pracę domową zadaną na następny dzień.
– Uciekanie się do kłamstwa, aby ukryć prawdę o nawykach użytkowania internetu. Internauta chce ukryć swój problem, dlatego może kłamać na temat rzeczywistego czasu spędzanego online lub rodzaju używanej aplikacji. Może on również odczuwać wstyd i mieć poczucie winy, gdyż w głębi ducha uważa swoje postępowanie za nieodpowiednie.
Kiedy pojawia się problem?
Objawy opisane powyżej pozwalają odróżnić patologiczne przywiązanie do Internetu od normalnego użytkowania. Pamiętajmy jednak, że chcąc ustalić, czy zjawisko osiągnęło masę krytyczną, należy poddać te objawy ocenie pod względem intensywności, częstotliwości i długości występowania. Nie wystarczy oprzeć się na kryterium liczby godzin spędzanych w sieci, trzeba także wziąć pod uwagę ogólne funkcjonowanie internauty oraz miejsce, jakie zajmuje internet w jego życiu.
Strategie pomagania sobie lub bliskiej osobie
Rozpoznanie objawów: oto kilka pytań, które pomogą stwierdzić, czy przywiązanie do internetu nie przerodziło się w uzależnienie:
– Czy używasz łącza dłużej niż planowałeś?
– Czy zaniedbujesz inne obowiązki (nauka, praca, rodzina, przyjaciele) z powodu aktywności online?
– Czy próbowałeś bezskutecznie ograniczyć lub wyeliminować korzystanie z internetu?
– Czy doświadczasz trudności w związku z korzystaniem z internetu?
– Czy czujesz się niespokojny lub rozdrażniony, gdy jesteś poza siecią?
Przełamanie rutyny
– Dzięki modyfikacji sekwencji czynności wykonywanych rutynowo w internecie możesz w sposób pożądany zmienić swoje nawyki internauty. Na przykład, jeśli wyrobiłeś w sobie nawyk sprawdzania skrzynki emailowej za każdym razem, gdy usłyszysz dźwięk sygnalizujący otrzymanie nowej wiadomości, postanów, że odtąd będziesz sprawdzał pocztę tylko w strategicznych momentach zgodnie ze swoim rozkładem dnia.
Zarządzanie czasem w cyberprzestrzeni
– Używaj timera, aby ustawić limit czasu połączenia, a tym samym zapewnić sobie powrót do rzeczywistości! Bardzo łatwo jest dać się wciągnąć sieci i stracić poczucie czasu. Dźwięk ustawionego dzwonka uświadamia, ile minęło czasu i pomaga wyjść z internetowego transu.
– Postaw sobie realistyczne cele w zakresie czasu korzystania z internetu. Zwyczaj przesiadywania na danej aplikacji przez kilka kolejnych godzin można zmienić, stopniowo wyznaczając sobie krótsze okresy użytkowania. Można również pokusić się o ograniczenie ogólnej liczby godzin spędzanych tygodniowo w internecie.
Urozmaicanie przyjemności
– Wzbogacaj swoją codzienność o ożywcze i stymulujące zajęcia, które pomogą oderwać się od internetu.
– Poszerzając repertuar zajęć przynoszących satysfakcję, łatwiej osiągniesz równowagę w różnych sferach życia.
Świadomość potrzeb, jakie skłaniają cię do korzystania z internetu
– Zastanów się, jakim potrzebom odpowiada czas spędzany w sieci. Dzięki temu zrozumiesz, po co się logujesz. Zanotuj emocje, jakie ci towarzyszą przed połączeniem i w czasie połączenia. Jakie są twoje spostrzeżenia? Być może czujesz się przygnębiony lub napięty zanim wejdziesz do internetu? A potem czujesz przypływ energii, nadziei, kompetencji itd.?
– Informacje na temat twojego stanu wewnętrznego pozwolą zidentyfikować potrzeby, które skłaniają do logowania, a następnie określić odpowiednią strategię zmiany niepożądanych nawyków.
– Na przykład obserwujesz, że przed nadchodzącym egzaminem odczuwasz niepokój i dla rozładowania stresu spędzasz godziny rozmawiając on line z przyjaciółmi. Strategie zarządzania stresem pomogą ci opanować niepokój związany z egzaminem, a tym samym zmniejszyć szukanie ucieczki w Internecie.
Abstynencja, gdy to konieczne
– Jeśli bezskutecznie próbowałeś ograniczyć czas spędzony na danej aplikacji, niektórzy autorzy proponują strategię abstynencji. Strategia ta ma na celu zaprzestanie używania danej aplikacji, nie zaś korzystania z internetu w ogóle. Na przykład, jeśli uważasz, że tracić zbyt wiele czasu rozmawiając z przyjaciółmi, może zrezygnować z tej aplikacji, nadal jednak korzystając z internetu jako źródła informacji.
Sprawdź, czy jesteś w grupie ryzyka
– Niektóre cechy indywidualne mogą spowodować, że jesteś bardziej podatny na nadmierne korzystanie z internetu. Na przykład osobom, które są nieśmiałe i odczuwają dyskomfort w kontaktach społecznych, sieć daje możliwość nawiązywania wirtualnych relacji. Ten rodzaj relacji pozwala uniknąć niepokoju związanego ze spotkaniem twarzą w twarz.
Ponadto możliwość zachowania anonimowości ułatwia dalszy kontakt. Strategie rozwijania pewności siebie i umiejętności społecznych mogą pomóc ludziom odnaleźć równowagę pomiędzy rzeczywistością a światem wirtualnym.
– Porozmawiaj o swoich trudnościach z kimś, do kogo masz zaufanie
– Nie miej oporów przed konsultacją u specjalisty (psychologa, lekarza)
Tekst pochodzi z wyd. 5 kwartalnika opinii „Nowe Media” Więcej na ten temat także w innych wydaniach kwartalnika [LINK].
Materiał chroniony prawem autorskim. Dalsze rozpowszechnianie wyłącznie za zgodą wydawcy.15 stycznia 2014