Święta Barbara, Męczennica, jedna z czternastu wspomożycieli.
Święta Barbara żyła na przełomie III/IV wieku. Według przekazów była córką bogatego kupca z Nikomedii, czyli dzisiejszego Izmit w Turcji. Podziwiano ją za urodę, inteligencję a także za erudycję. Jej ojciec Dioskur był gorliwym wyznawcą religii pogańskiej, był wysokim urzędnikiem państwowym, być może także oficerem rzymskim o wysokim statusie społecznym i materialnym. Święta Barbara dorastała więc w dobrobycie i dostatku.
Pewnego razu Barbara udała się wraz z rodzicami do Świątyni. Pomyślała wtedy, że posągi którym cześć oddawał jej ojciec nie są prawdziwymi bogami, że ponad nimi musi istnieć ktoś, kto jest stwórcą człowieka i ziemi, że on właśnie jest prawdziwym Bogiem. W tym czasie duży rozgłos w Nikomedii zyskał Orygenes, filozof i teolog wczesnochrześcijański. Sława Orygenesa przemówiły do Barbary. Ojciec nie pozwolił na spotkanie z Orygenesem, ale pozwolił na napisanie do niego listu. W odpowiedzi Orygenes przysłał jednego ze swoich uczniów, który przybył do domu Barbary z Aleksandrii. Uczeń Orygenesa nazwiskiem Valentiusz - nauczyciel retoryki, sztuki, muzyki i filozofii opowiadał jej o narodzeniu, życiu, śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa. Ofiarował jej również Pismo Święte. W owym czasie chrześcijanie byli ofiarami szczególnie okrutnych prześladowań ze strony Rzymu, musieli więc ukrywać swoją wiarę. Po pewnym czasie Barbara przyjęła chrzest i złożyła śluby czystości.
Jej ojciec Dioskur był wrogiem chrześcijaństwa, postanowił więc złamać córkę i wydać ją za mąż. Przed wyjazdem w kolejną podróż rozkazał wybudować wieżę z dwoma oknami w której zamierzał ją uwięzić, aby nie spotykała się z wyznawcami Chrystusa. Po powrocie zauważył, że wieża ma trzy okna. Jak się okazało, Barbara poleciła wykuć trzecie okno. Wyjaśniła ojcu, że trzy okna stanowią symbol Trójcy Świętej. Rozgniewany Dioskur wyjął miecz, aby ją zabić, ale jej modlitwa sprawiła, że w cudowny sposób została przeniesiona do górskiego wąwozu, gdzie dwóch pasterzy pasło owce. Ojciec wyruszył za nią w pościg, a jeden z pasterzy wskazał mu miejsce jej pobytu. Zdrajca za karę został zamieniony w kamień, a jego stado - w chmarę szarańczy. Ojciec złapał córkę i zawlókł przed oblicze Marcjanusa, prefekta prowincji i nieubłaganego prześladowcę chrześcijan. Prefekt postawił Barbarę przed trybunałem sędziów, by wyrzekła się wiary. Nieugięta postawa Barbary przed trybunałem sprawiła, że prefekt rozkazał Barbarę obnażyć z szat i ubiczować, ale chłosta wydała się Barbarze muskaniem pawich piór. Nocą jej cela wypełniła się nieziemskim światłem i ukazał się jej Chrystus który rzekł „Odwagi moja córko, odwagi. Niebo i ziemia radują się z twego męczeństwa. Aniołowie oddają się wielkiej radości. Nie obawiaj się gróźb tyrana, albowiem ja uleczę twe rany”.
Na potwierdzenie słów Chrystusa obrażenia na ciele Barbary odniesione podczas biczowania zniknęły. Kiedy Prefekt zobaczył, że na ciele Barbary nie ma śladu ran, kazał ogniem pochodni palić jej ciało. Rozkazał również obciąć jej obie piersi i biczować i nagą oprowadzić po mieście. Wtedy to anioł otoczył męczennicę białą zasłoną, aby poganie nie urągali jej. Gdy prefekt to zauważył, nakazał uciąć jej głowę. Rozgniewany ojciec zabrał Barbarę na wierzchołek pobliskiej góry i tam własnoręcznie ściął ją mieczem. Zbrodniczego ojca spotkała kara, kiedy schodził z góry został rażony piorunem, a jego ciało spłonęło w ogniu. Barbara pochowana została jako chrześcijanka.
Istnieją różne wersje tej legendy: greckie, łacińskie, syryjskie, ormiańskie, koptyjskie i inne. Różnie jest umiejscowione męczeństwo Barbary: w Antiochii, Nikomedii, Heliopolis a także w Toskanii i Rzymie. Żywot św. Barbary pozwala lepiej zrozumieć, jak wielką wartość ma wolność, którą chrześcijanie otrzymali od Stwórcy.
Kult Św. Barbary szybko rozszerzył się najpierw na Wschodzie, a następnie na Zachodzie. W średniowieczu zaliczono ją do grona czternastu świętych wspomożycieli, czyli tych których wstawiennictwo pomaga wiernym w trudnych sytuacjach życiowych, zwłaszcza w chorobach. Większość, podobnie jak Barbara żyła na przełomie III i IV wieku, czyli w czasach krwawych prześladowań chrześcijan za panowania cesarza Dioklecjana.
Spisane żywoty Świętej Barbary ukazały się w języku greckim, syryjskim, koptyjskim, ormiańskim, chaldejskim, a w średniowieczu we wszystkich językach europejskich.
W VI wieku cesarz Justynian sprowadził relikwie św. Barbary do Konstantynopola, a następnie znalazły się w Wenecji w bazylice św. Marka skąd trafiły do kościoła św. Jana Ewangelisty znajdującego się na małej wyspie usytuowanej na północnym krańcu laguny weneckiej.
W wielu krajach, również w Polsce kult św. Barbary był zawsze żywy. Pod datą 4 grudnia Święta jest wspomniana w „Modlitewniku Gertrudy”, córki Mieszka II.
W 1262r. w Bożygniewie koło Środy Śląskiej zbudowano pierwszy kościół pod jej wezwaniem.
W związku z kultem św. Barbary powstało także wiele ludowych obyczajów. W krajach niemieckojęzycznych gałązki drzew owocowych ścięte 4 grudnia wkłada się do wazonów, aby zakwitły na Boże Narodzenie.
Kult św. Barbary był związany z trudnymi i niebezpiecznymi zawodami. W Europie i w Polsce św. Barbarę szczególnie czcili górnicy, przykładem jest rozwijający się od XIII wieku kult świętej na Śląsku, w Saksonii, Czechach, południowym Tyrolu, a od XIX wieku w Zagłębiu Ruhry. Legenda mówi, że św. Barbara uciekając przed ojcem znalazła schronienie w skale, która nagle się otworzyła. Do niebezpiecznych zawodów zaliczano także prace związane z wodą. Wizerunki św. Barbary umieszczano także na łodziach. Święta jest także patronką dobrej śmierci i chroni od śmierci nagłej. To przekonanie nalazło swoje odzwierciedlenie w przysłowiu „Święta Barbara, która umacnia: kto bowiem służy Tobie, nigdy nie odejdzie bez sakramentów”. Przekonał się o tym Św. Stanisław Kostka, gdy w Wiedniu leżał ciężko chory w domu protestanta Kimberkera. Wzywał wówczas Św. Barbarę, dzięki interwencji której, mógł przyjąć upragnione Sakramenty.
Święta Barbara jest szczególnie czczona we Flandrii, Nadrenii, Austrii, Czechach, na Pomorzu i Śląsku, jest patronką Achidiecezji Katowickiej, Edessy i Kairu.
Jest patronką architektów, cieśli, dzwonników, kowali, ludwisarzy, murarzy, szczotkarzy, tkaczy, wytwórców sztucznych ogni, żołnierzy - szczególnie artylerzystów, minerów, załóg fortecznych, strażaków oraz więźniów.
W malarstwie Św. Barbara jest przedstawiana w długiej szacie z pasem na biodrach i płaszczu symbolizującym tzw. płaszcz ochronny, z koroną na głowie lub w czepku. W ręku trzyma kielich i hostię. Czasami przedstawiana jest z trójokienną wieżą oraz mieczem od którego zginęła.
Barbara- imię to wywodzi się z języka greckiego. Przymiotnik grecki „barbaros” oznacza kogoś, kto nie mówi po grecku. Od Greków przejęli to słowo Rzymianie. Rzeczownik „barbaros” oznaczał cudzoziemca. Spotyka się też łacińską formą „Barbarus” (męska) i „Barbara” (żeńska). W Polsce imię Barbara pojawia się w źródłach w połowie XIV w. Znana jest forma „Barbora”, która stała u podstawy popularnej na Śląsku „Barborki”, później „Barbórki”. Od 1445 roku znana jest spieszczona forma „Barbarka”, na początku XVI w. występuje „Basia”.
Modlitwa do Świętej Patronki
Święta Barbaro, której imię noszę, Patronko moja Twojej się opiece w szczególniejszy sposób dzisiaj polecam i proszę Cię, abyś mnie swoim wstawiennictwem przed Bogiem wspierała i ratowała we wszystkich potrzebach moich i wyjednała mi łaskę wiernego naśladowania cnót Twoich. Spraw to, o droga moja patronko, abym Bogu dochowała wierności pośród wszelkich przygód mego życia i zasłużyła sobie na łaskę szczęśliwej śmierci. Amen
