Papież Benedykt XVI o SVII.
Chciałbym teraz dodać jeszcze trzeci punkt: był Sobór Ojców, prawdziwy Sobór, ale był też „sobór mediów”. Był to niemal sobór sam dla siebie, a świat postrzegał Sobór przez środki przekazu. Tak więc tym soborem, który skutecznie docierał do ludzi był „sobór mediów”, a nie Sobór Ojców. Podczas gdy Sobór Ojców dokonywał się w obrębie wiary, był soborem wiary poszukującej intellectus, zrozumienia siebie i zrozumienia Bożych znaków w danej chwili, usiłujący odpowiedzieć na wyzwanie Boga w danej chwili i znalezienia w Słowie Bożym słowa na dziś i jutro, podczas gdy cały Sobór, jak powiedziałem, obracał się wokół wiary, jako fides quaerens intellectum, to „sobór dziennikarzy” nie dokonywał się rzecz jasna w obrębie wiary, lecz w kategoriach współczesnych mediów bez kontekstu wiary, to znaczy poza wiarą, w innej hermeneutyce. Była to hermeneutyka polityczna: dla mediów Sobór był walką polityczną, walką o władzę między różnymi nurtami w Kościele. Oczywiście media opowiadały się po tej stronie, która zdawała się odpowiadać im, ich sposobowi widzenia świata. Byli ludzie, którzy dążyli do decentralizacji Kościoła, domagali się przekazania władzy biskupom, a następnie przez słowo „Lud Boży”, do przekazania władzy świeckim. Istniała potrójna kwestia: władza papieża przekazana następnie biskupom, i wreszcie wszystkim, suwerenność ludowa. Rzecz jasna domagali się, by to aprobować, promulgować, popierać. Podobnie jeśli chodzi o liturgię. Nie interesowała ich liturgia jako akt wiary, ale jako coś, gdzie czyni się rzeczy zrozumiałe, jakaś aktywność wspólnoty, coś z profanum. Wiemy, że istniała też tendencja, odwołująca się również do danych historycznych, by mówić, iż sacrum to coś pogańskiego, ewentualnie należące też do Starego Testamentu. W Nowym Testamencie liczy się jedynie, że Chrystus umarł poza: to znaczy poza bramami, to znaczy w świecie pogańskim. Z sakralnością należało więc skończyć, a profanum miało być także obecne w kulcie: nie jest on kultem, ale aktem zbiorowości, wspólnego uczestnictwa, a w ten sposób także uczestnictwem jako aktywnością. Takie tłumaczenia, banalizacje idei Soboru zatruły praktykę reformy liturgicznej. Zrodziły się one z wizji Soboru poza jego kluczem, poza wiarą. Podobnie w sprawach Pisma Świętego: Pismo Święte jest księgą historyczną, którą należy traktować tylko i wyłącznie w kategoriach historycznych.

Zdajemy sobie sprawę, jak bardzo ten „sobór mediów” był dla wszystkich dostępny. Był on więc tym dominującym, bardziej skutecznym i spowodował tak wiele klęsk, problemów, nieszczęść: zamknięte seminaria, klasztory, banalizację liturgii ... a prawdziwy Sobór napotkał na trudności, aby przybrać konkretny kształt, aby się dokonać. Sobór wirtualny był silniejszy niż sobór realny. Ale prawdziwa siła Soboru była obecna i coraz bardziej się dokonuje, stając się prawdziwą siłą, która jest prawdziwą reformą, odnową Kościoła. Wydaje mi się, że 50 lat po Soborze widzimy, jak ten sobór wirtualny się załamuje, gubi i jawi się prawdziwy Sobór, z całą swoją siłą duchową. Naszym zadaniem, właśnie w obecnym Roku Wiary, poczynając od Roku Wiary, jest praca, aby realizowany był prawdziwy Sobór, ze swoją mocą Ducha Świętego, aby prawdziwie odnowił się Kościół. Ufajmy, że Pan nam pomoże. Ja, wycofawszy się, ze swoją modlitwą będę z wami zawsze i razem pójdziemy naprzód z Panem, mając pewność: Pan zwycięża! Dziękuję.
papiez.wiara.pl/…/7

Oto jak papież Paweł VI oceniał stan Kościoła cztery lata po soborze, 15 grudnia 1969 r. podczas przemówienia do Świętego Kolegium Kardynalskiego. Niektórych Czytelników zaskoczyć może fakt, że ocena nie była tak pozytywna, jak mogłoby się wydawać.
W jakiej kondycji znajduje się teraz Kościół? Aktualny sobór wytworzył stan czuwania, a pod pewnymi aspektami wręcz duchowe napięcie. […] Wewnątrz siebie i na zewnątrz Kościół nie ukazał gorliwej siły spokoju, którego nadzieję pobudzał sobór, ale w niektórych bardziej wąskich obszarach pojawił się wręcz pewien niepokój, jaki ukazał kontrastujące ze sobą fenomeny zarówno negatywne, jak i pozytywne. […] To nie zmienia jednak faktu, że ta symboliczna łódź, jaką jest Kościół, odczuła impet potężnej burzy właściwej naszym czasom, wciskając w nasze usta niejeden raz lament przestraszonych apostołów: «Panie, ratuj, giniemy!» Mt 8,25. […] Należy być uważnymi obserwatorami, inteligentnymi krytykami. Dzisiaj wszystko się przemienia, wszystko staje się problemem i wszędzie jest ryzyko popadnięcia w iluzję również dla tych, którzy są dobrzy.

Cyt za: Roberto de Mattei, Sobór Watykański II. Historia dotąd nieopowiedziana, Ząbki 2012, s. 414.