Mikolaj z Radomia, Magnificat.

Polish Medieval Music, Mikolaj z Radomia (XV w. / 15th Century), Magnificat.
Mikołaj z Radomia (Mikołaj Radomski, Nicolaus Radomiensis, t. Nicolaus de Radom, N. de Radom, Mycolay Radomsky) – najwybitniejszy znany polski kompozytor średniowiecznej muzyki polifonicznej, tworzący w pierwszej połowie XV wieku.

Magnificat – kantyk śpiewany w czasie nieszporów. Nazwa pochodzi od pierwszych jego łacińskich słów: „Magnificat anima mea Dominum” („Wielbi dusza moja Pana”). Jest to radosna pieśń dziękczynna, oparta na tekstach ze Starego Testamentu, którą według Ewangelii św. Łukasza (1, 46-55) wypowiedziała (lub zaśpiewała) Maryja podczas spotkania ze świętą Elżbietą, krótko po Zwiastowaniu.

Magnificat jest mozaiką tekstów ze Starego Testamentu, zwłaszcza z hymnu Anny (1 Sm 2, 1-10).
Greka:
Μεγαλύνει ἡ ψυχή μου τὸν Κύριον
καὶ ἠγαλλίασεν τὸ πνεῦμά μου ἐπὶ τῷ Θεῷ τῷ σωτῆρί μου,
ὅτι ἐπέβλεψεν ἐπὶ τὴν ταπείνωσιν τῆς δούλης αυτοῦ.
ἰδού γὰρ ἀπὸ τοῦ νῦν μακαριοῦσίν με πᾶσαι αἱ γενεαί,
ὅτι ἐποίησέν μοι μεγάλα ὁ δυνατός,
καὶ ἅγιον τὸ ὄνομα αὐτοῦ,
καὶ τὸ ἔλεος αὐτοῦ εἰς γενεὰς καὶ γενεὰς
τοῖς φοβουμένοῖς αυτόν.
Ἐποίησεν κράτος ἐν βραχίονι αὐτοῦ,
διεσκόρπισεν ὑπερηφάνους διανοίᾳ καρδίας αὐτῶν·
καθεῖλεν δυνάστας ἀπὸ θρόνων
καὶ ὕψωσεν ταπεινούς,
πεινῶντας ἐνέπλησεν ἀγαθῶν
καὶ πλουτοῦντας ἐξαπέστειλεν κενούς.
ἀντελάβετο Ἰσραὴλ παιδὸς αὐτοῦ,
μνησθῆναι ἐλέους,
καθὼς ἐλάλησεν πρὸς τοὺς πατέρας ἡμῶν
τῷ Αβραὰμ καὶ τῷ σπέρματι αὐτοῦ εἰς τὸν αἰῶνα.
Łacina (oficjalna wersja Kościoła Katolickiego, od 1979):
Magnificat anima mea Dominum,
et exsultavit spiritus meus in Deo salvatore meo,
quia respexit humilitatem ancillae suae.
Ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes,
quia fecit mihi magna,
qui potens est,
et sanctum nomen eius,
et misericordia eius in progenies et progenies
timentibus eum.
Fecit potentiam in brachio suo,
dispersit superbos mente cordis sui;
deposuit potentes de sede
et exaltavit humiles;
esurientes implevit bonis
et divites dimisit inanes.
Suscepit Israel puerum suum,
recordatus misericordiae suae,
sicut locutus est ad patres nostros,
Abraham et semini eius in saecula.
(W starszych wersjach może być in Deo salutari meo zamiast in Deo salvatore meo oraz a progenie in progenies zamiast in progenies et progenies)

Polski:
Uwielbiaj, duszo moja, sławę Pana mego,
Chwal Boga Stworzyciela tak bardzo dobrego.
Bóg mój, zbawienie moje, jedyna otucha,
Bóg mi rozkoszą serca i weselem ducha.
Bo mile przyjąć raczył Swej sługi pokorę,
Łaskawym okiem wejrzał na Dawida córę.
Przeto wszystkie narody, co ziemię osiądą,
Odtąd błogoslawioną mnie nazywac będą.
Bo wielkimi darami uczczonam od Tego,
Którego moc przedziwna, święte Imię Jego.
Którzy się Pana boją, szczęśliwi na wieki,
Bo z nimi miłosierdzie z rodu w ród daleki.
Na cały świat pokazał moc Swych ramion świętych,
Rozproszył dumne myśli głów pychą nadętych.
Wyniosłych złożył z tronu, znikczemnił wielmożne,
Wywyższył, uwielmożnił w pokorę zamożne.
Głodnych nasycił hojnie i w dobra spanoszył,
Bogaczów z niczym puścił i nędznie rozproszył.
Przyjął do łaski sługę Izraela cnego,
Wspomniał nań, użyczył mu miłosierdzia Swego.
Wypełnił, co był przyrzekł niegdyś ojcom naszym:
Abrahamowi z potomstwem jego, wiecznym czasem.
Wszyscy śpiewajmy Bogu w Trójcy Jedynemu,
Chwała Ojcu, Synowi, Duchowi Świętemu.
Jak była na początku, tak zawsze niech będzie,
Teraz i na wiek wieków niechaj słynie wszędzie.
Magnificat w muzyce
Tekst Magnificat wielokrotnie był wykorzystywany przez kompozytorów różnych epok, między innymi przez następujących tworców:
Guillaume Dufay – trzykrotnie
Marc-Antoine Charpentier - Magnificat na 3 głosy (pozycja H.73 z katalogu dzieł Charpentiera) i Magnificat na 4 głosy (H.80)
Mikołaj z Radomia – jednokrotnie
Jerzy Liban z Legnicy – ośmiokrotnie
Mikołaj Zieleński – jednokrotnie (w Offertoria totius anni)
Claudio Monteverdi – jako część Nieszporów z 1610 r.
Antonio Vivaldi – dwukrotnie, "Magnificat" g-moll RV 610 i 611, z tego dzieło o numerze katalogowym 610 posiada trzy wersje, z których najwcześniejszą jest RV 610b, skomponowana ok. roku 1715 dla zespołu Ospedale della Pieta.
Jan Sebastian Bach – Magnificat D-dur BWV 243, wersja pierwotna skomponowana była w tonacji Es-dur i nosi obecnie numer BWV 243a
Wolfgang Amadeusz Mozart – trzykrotnie (w utworach: Dixit et Magnificat KV 193, Nieszpory KV 321, Nieszpory KV 339)
Adam Michna z Otradovic - Magnificant I. toni (1654)
Krzysztof Penderecki
www.youtube.com/watch
Wojciech Kilar
Józef Zeidler - Vesperae ex D
John Rutter
Marco Frisina