1992-93. Katechizm posoborowy. Likwidacja Karmelu. Uznanie de jure państwa syjonistycznego.
8 stycznia 1992 roku papieża odwiedził w Watykanie nowojorski rabin Artur Schneier. Rozmawiano m.in. ponownie o kwestii ostatecznego uznania przez Watykan państwa Izrael. Rabin wrócił do Nowego Jorku w towarzystwie kard. O’Connora, który właśnie odbył wizytę w Jerozolimie, gdzie rozmawiał z przywódcami państwa żydowskiego (jta.org/…relations-warming-says-rabbi-who-met-with-the-pope). 3 kwietnia Jan Paweł II przyjął na audiencji ambasadora państwa żydowskiego we Włoszech Paznera (jta.org/…aeli-ambassador-to-rome-has-audience-with-the-pope). W lipcu, w Polsce pojawił się architekt umowy z Pragi abp Keeler wraz z kard. O’Connorem i Lawem oraz 22 innymi przedstawicielami katolików i żydów z USA, w tym z AJC i ADL. Liturgii 23 lipca, w kaplicy Obrazu Jasnogórskiego w intencji dialogu chrześcijańsko-żydowskiego przewodniczył Keeler, przemawiał m.in. niedawno mianowany arcybiskupem gnieźnieńskim przez Jana Pawła II, specjalista KEP od dialogu z judaizmem w Polsce – Henryk Muszyński, zwracając się do żydów słowami Jana Pawła II – “starsi bracia” (jta.org/…atholics-in-poland-pray-for-better-interfaith-ties). Dzień wcześniej goście odwiedzili Oświęcim, dokonując inspekcji sytuacji jeśli chodzi o budowę Centrum i budynku, do którego miały się przenieść karmelitanki. Narzekali że budowa zastępczego klasztoru posuwa się opieszale.
11 października 1992 roku, dokładnie w 30-tą rocznicę otwarcia Soboru Watykańskiego II, z okazji publikacji posoborowego Katechizmu, Jan Paweł II wydał konstytucję apostolską Fidei Depositum. Jak zauważył Sobór zajął się przede wszystkim “lepszym przedstawieniem (…) depozytu doktryny chrześcijańskiej” oraz “odnową myślenia”, bez “potępiania błędów epoki”. Realizację tych celów miał stanowić Katechizm, którego “treści częstokroć przedstawiono w nowy sposób aby odpowiedzieć na problemy naszej epoki.” (vatican.va/…cuments/hf_jp-ii_apc_19921011_fidei-depositum.html). Katechizm stanowiący wykład nauki posoborowej już w § 121 wskazywał że “Stare Przymierze nigdy nie zostało odwołane”, nie informując przy tym wiernych jaki skutek dla owego Przymierza miało Przymierze Nowe tj. Ofiara Chrystusa (por. np. Pius XII: Mystici Corporis Christi). W § 423 postanowiono zaakcentować "żydowskość" Chrystusa, dokonując zastanawiającego przestawienia i przewartościowania jednocześnie hierarchii i porządku zawartego czy to w prologu Ewangelii św. Jana (Na początku było Słowo…) czy w Credo (et ex Patre natum ante omnia saecula, Deum de Deo, Lumen de Lumine, Deum verum de Deo vero, genitum non factum, consubstantialem Patri, per quem omnia facta sunt. Qui propter nos homines et propter nostram salutem descendit de coelis et incarnatus est de Spiritu Sancto ex Maria Virgine, et homo factus est). Katechizm głosi (opoka.org.pl/rkkkI-2-2.htm) bowiem: “Wierzymy i wyznajemy, że Jezus z Nazaretu, urodzony jako Żyd z córki Izraela w Betlejem (…) jest odwiecznym Synem Bożym, który stał się człowiekiem”. Porządek i chronologię Zrodzenia w wieczności (które właściwie pominięto) w stosunku do Wcielenia odwrócono by przyporządkować pierwotne Bóstwo Chrystusa jego człowieczeństwu i… żydowskości. W rezultacie – np. w Polsce pod wpływem posoborowej nauki, znaczna część wiernych sądzi mylnie że fraza Credo “zrodzony a nie stworzony” dotyczy narodzin w Betlejem, zaś sama konstrukcja powyższego passusu implikuje wnioskowanie: Żyd jest Bogiem.
Nic dziwnego że w roku polskiego wydania Katechizmu (1994) specjalista do spraw dialogu z judaizmem bp Muszyński w tekście dla Tygodnika Powszechnego (15/1994): Żydzi i judaizm w Katechizmie Kościoła katolickiego zauważył że odczytane na nowo w § 423 Katechizmu Credo zawiera ważne stwierdzenie, gdyż u wielu chrześcijan określenie “Jezus Żyd” budzi sprzeciw. W § 597 potwierdzając słowa Nostra Aetate o braku odpowiedzialności żydów za bogobójstwo mimo klątwy “Krew Jego na nas i na dzieci nasze”, które Katechizm uznał za “formułę zatwierdzającą wyrok”, wskazano ponadto na prawo żydów do nieświadomości że Chrystus jest Mesjaszem: “Sam Jezus przebaczając z krzyża, a za Nim Piotr, przyznał prawo do “nieświadomości” (Dz 3, 17) Żydom z Jerozolimy, a nawet ich przywódcom”. Jest to stwierdzenie już na pierwszy rzut oka nielogiczne, albowiem przebaczenie zakłada przeciwnie istnienie winy, a nie “prawa do nieświadomości”. W § 1952 wskazano że prawo moralne obejmuje m.in. Stare Prawo, pomijając np. przywoływany w kolejnym paragrafie cytat z Listu do Rzymian iż “kresem Prawa jest Chrystus.”
Dialog trwał. 23 października 1992 r. papież przyjął na audiencji żydowskiego ministra Szymona Peresa, akceptując zaproszenie do wizyty w państwie żydowskim. Zapowiedziano dalsze rozmowy w Jerozolimie celem pełnego uznania (de iure) państwa Izrael przez Watykan (jta.org/…ts-with-shimon-peres-says-he-wants-to-visit-israel). 28 października, podczas audiencji generalnej Jan Paweł II zwrócił się do żydów z okazji rocznicy promulgacji deklaracji Nostra Aetate, powtarzając słowa deklaracji o potępieniu “wszelkich przejawów antysemityzmu, skierowanych wobec żydów kiedykolwiek i przez kogokolwiek”. Jan dodał papież: “wobec powtarzających się epizodów ksenofobii, napięć rasowych oraz ekstermistycznego i fanatycznego nacjonalizmu, mam w obowiązku podkreślić że każda forma rasizmu jest grzechem przeciw Bogu oraz człowiekowi” (vatican.va/…udiences/1992/documents/hf_jp-ii_aud_19921028.html). 12 listopada papież przyjął na audiencji przewodniczącego Światowego Kongresu Żydów Bronfmana wraz z sekretarzem Izraelem Singerem oraz towarzyszącym im kard. Cassidym z episkopatu USA, ponownie potępiając antysemityzm. Bronfman zaprosił papieża do Waszyngtonu na kwiecień kolejnego roku, na otwarcie Muzeum Holokaustu. Poruszano również kwestie Karmelu w Oświęcimiu.
14 listopada, podczas wizyty ad limina Apostolorum biskupów niemieckich papież powiedział: “chciałbym was skłonić do zaangażowania się zwłaszcza w ochronę waszych żydowskich współbraci.” (vatican.va/…ents/hf_jp-ii_spe_19921114_germania-ad-limina.html).
“Zebraliśmy się tu by zwrócić nasze modlitwy do Pana dziejów, każdy na swój własny sposób i zgodnie z własną tradycją religijną, błagając Go o cenny dar pokoju jako jedynego, który może nam ów zapewnić. (…) Nasi bracia żydzi i muzułmanie otrzymają do swej dyspozycji, w tym samym Sacro Convento, stąd też pod tym samym dachem stosowne miejsca na ich modlitwę. (…) Każdy z nas wie że nasza idea religijna istnieje w celu życia a nie śmierci, w celu szacunku dla każdej ludzkiej istoty we wszystkich jej prawach, a nie dokonywać opresji jednych przez drugich, w celu pokojowego współżycia grup etnicznych, narodów i religii (…) Nie jesteśmy silni ani potężni lecz wiemy że Bóg nie pozostawi bez odpowiedzi błagania tych, którzy zwracają się do niego ze szczerą wiarą (…) Każdy z nas przybył tu poruszony wiernością do swej własnej religijnej tradycji, lecz jednocześnie ze świadomością i szacunkiem do innych tradycji, ponieważ zebraliśmy się tu w jednym celu, modlitwy i postu o pokój. Pokój panuje wśród nas. Każdy akceptuje drugiego takiego jakim jest, szanuje go jako brata i siostrę we wspólnym człowieczeństwie i jego osobistych przekonaniach (…)”
Dziś nasze spojrzenie zwraca się ku Europie. Zaproszenie zostało zatem skierowane do przedstawicieli trzech wielkich tradycji religijnych od stuleci obecnych na tym Konynencie, do którego powolnego formowania się w czasie wszystkie się przyczyniły i nadal się przyczyniają: żydów, chrześcijan, muzułmanów.
Prosimy się teraz wzajemnie o przyczynienie się w szczególny sposób, poprzez nasze modlitwy i nasz post do rekonstrukcji kontynentu europejskiego, a być może do jego przetrwania, w ciągłości z tym samym duchem, który był obecny podczas Dnia Modlitwy w październiku 1986 roku. (…) Wschód słońca! Niech będzie symbolem i zwiastunem owej jutrzenki światła i pokoju, która, jak mamy nadzieję, nareszcie nadejdzie dla całej Europy. Niech Bóg pokoju będzie z nami. Amen!”
W Wielki Piątek, 9 kwietnia 1993 papież sporządził list do karmelitanek z Oświęcimia zawierający następujące słowa: “(…) Aby być miłością w sercu Kościoła, przybyłyście kiedyś do Oświęcimia. Czyż trzeba wyjaśniać, jak bardzo w tym właśnie miejscu winno bić serce Kościoła? Jak bardzo tutaj potrzebna jest ta miłość, jaką Chrystus do końca umiłował człowieka? Jak ona bardzo potrzebna jest tutaj, gdzie przez lata całe szalała nienawiść i pogarda dla człowieka, zbierając straszliwe żniwo zniszczenia i śmierci wśród ludzi należących do tylu narodów? Obecnie z woli Kościoła macie przenieść się na inne miejsce w tym samym Oświęcimiu. Pozostaje sprawą wolnego wyboru każdej z Was, czy zechcecie kontynuować tam życie karmelitańskie w dotychczasowej wspólnocie, czy też zechcecie wrócić do macierzystego klasztoru. (…) W dalszym ciągu bowiem Oświęcim – i to wszystko, co się z nim łączy jako tragiczne dziedzictwo Europy i ludzkości, pozostaje zadaniem Karmelu. Pozostaje tym zadaniem w szczególności to, co łączy się z obozem zagłady „Auschwitz-Birkenau” w pamięci narodów: w pamięci synów i córek Izraela, a zarazem to, co łączy się w dziejach Polaków, w historii naszej Ojczyzny. (…)” (cdim.pl/…jan-pawel-ii-list-do-karmelitanek-w-oswiecimiu,445).
18 kwietnia, przemawiając podczas niedzielnej Regina Coeli w Rzymie, papież powiedział (vatican.va/…/angelus/1993/documents/hf_jp-ii_reg_19930418.html): “radość dzisiejszego dnia nie powinna powstrzymać nas przed zwróceniem uwagi na wydarzenie obarczone nieludzkim cierpieniem, które wydarzyło się 50 lat temu: powstanie w Getcie Warszawskim. Czuję wielką potrzebę powitania tych chrześcijan i żydów, którzy zgromadzili się dziś na tym placu aby upamiętnić ów fakt oraz zbrodnie popełnione na ludzie żydowskim podczas ostatniej wojny światowej. W głębokiej solidarności z owym ludem i w łączności z całą społecznością katolików, pragnę przypomnieć owe straszliwe wydarzenia (…) dni Szoa znaczyły prawdziwą noc historii, zapisując niesłychane zbrodnie przeciw Bogu i człowiekowi. Jak nie być przy was, ukochani żydowscy bracia, przy wspominaniu w modlitwie i medytacji tak bolesnej rocznicy? (…)” Rocznicę obchodzono w Warszawie, gdzie m.in. na międzyreligijnym nabożeństwie spotkali się rabin Joskowicz z abp Muszyńskim (jta.org/…ther-in-poland-for-start-of-ghetto-uprising-events).
2 lipca 1993 papież przyjął młodych działaczy ICCJ (Międzynarodowej Rady Chrześcijan i Żydów) udających się wspólnie do Jerozolimy (vatican.va/…cuments/hf_jp-ii_spe_19930702_ebrei-cristiani.html). Jak powiedział: “postawiliście sobie godny cel: przyczynić się do stworzenia świata większego zrozumienia, promując i popierając dialog żydowsko-chrześcijański, gromadząc młodzież wiar monoteistycznych oraz stawiając czoła wyzwaniom rasizmu, uprzedzenia, nietolerancji i wszelkich form ksenofobii. (…) To bardzo właściwe by młodzi chrześcijanie i żydzi zjednoczyli się w tak wielkim działaniu. (…) Poprzez takie dzieła solidarności niech moc Pana wszelkiej prawości zatriumfuje nas antagonizmami przeszłości i napięciami teraźniejszości, aby w przyszłych dniach wszyscy mężczyźni i kobiety żyli razem we wzajemnej zgodzie i szacunku.”
Do dnia 6 lipca 1993 karmelitanki opuściły klasztor, wydzierżawiając go wraz z terenem sąsiedniego Żwirowiska, Stowarzyszeniu Ofiar Wojny. W większości zdecydowały się wyjechać do klasztorów w innych miastach.
21 września 1993 roku Jan Paweł II przyjął w Watykanie głównego aszkenazyjskiego rabina państwa Izrael Meira Lau w towarzystwie żydowskich dyplomatów. Spotkanie wieńczyło rozmowy dyplomatyczne w sprawie pełnego uznania Izraela przez Watykan (jta.org/…g-with-chief-rabbi-seen-as-a-step-toward-relations). Rozmowy jeszcze trwały i do pełnego uzgodnienia układu doszło w grudniu 1993 roku. Watykan ratyfikował go 29 grudnia. W tym samym dniu Jan Paweł II przyjął na prywatnej audiencji rabina Sobela z Sao Paulo (jta.org/…icials-approve-accord-establishing-diplomatic-ties). 30 grudnia doszło do uroczystego podpisania umowy w Jerozolimie (vatican.va/…ents/rc_seg-st_19931230_santa-sede-israele_en.html). W preambule układające się strony wskazały że są “świadome unikalnej natury stosunku między Kościołem katolickim a ludem żydowskim oraz historycznego procesu pojednania i wzrostu wzajemnego zrozumienia oraz przyjaźni między katolikami a żydami”. W Art. 1 ust. 2 umowy, powołującym się m.in. na deklarację o wolności religijnej Dignitatis humanae Watykan oświadczał: “Stolica Święta pragnie potwierdzić również szacunek Kościoła katolickiego do innych religii i ich wyznawców uroczyście wyrażony przez Drugi Watykański Sobór Ekumeniczny w deklaracji (…) Nostra aetate”. W art. 2 ust. 2 Watykan ponawiał potępienie wszelkich form antysemityzmu gdziekolwiek, kiedykolwiek i przez kogolowiek w dziejach, a w szczególności “czyny, które obrażają wspomnienia ofiar Holokaustu, zwłaszcza kiedy dzieją się w miejscach, w których się wydarzył.”
Tymczasem, wprawdzie siostry zakonne opuściły oświęcimski Karmel a biskup Rakoczy pospiesznie zdesakralizował 30 czerwca klasztorną kaplicę, jednakże na oświęcimskim Żwirowisku pozostał papieski Krzyż...
