Ogólne szaleństwo i punkt odniesienia

List Alicji Alington do córki uwięzionego w Tower św. Tomasza Morusa – Małgorzaty Roper dotyczący kanclerza Anglii Audleya i jego stosunku do sprawy Morusa – 17.08.1534:

„(…) I mówiąc szczerze – powiedział mój pan [Kanclerz] – jestem bardzo zadowolony, że moja wiedza ogranicza się do kilku tylko bajek Ezopa, z których jedną ci opowiem. Był sobie kraj zamieszkany prawie wyłącznie przez głupców, wyjąwszy nielicznych mądrych. Ci, dzięki swej mądrości wiedzieli że spadnie wielki deszcz i zmieni wszystkich w głupców – tych, których splami lub zmoczy. Dostrzegając to, uczynili sobie groty pod ziemią aż deszcz przeminie. Następnie wyszli na zewnątrz, sądząc że skłonią głupców by robili to co oni chcą i że będą nimi rządzić zgodnie ze swą wolą. Jednak głupcom nie było to w smak, gdyż chcieli rządzić się sami. I kiedy owi mędrcy ujrzeli, że nie osiągną swego celu żałowali, że nie zmokli w owym deszczu i nie splamili nim swoich szat. Opowiedziawszy to, mój pan roześmiał się bardzo wesoło. (…)”

List Małgorzaty Roper do Alicji Alington z tego samego miesiąca relacjonujący reakcję ojca – św. Tomasza Morusa

„(…) Powiedział mi następnie [Ojciec] (…) Pierwszą bajkę o deszczu, który pozbawił rozumu wszystkich stojących na zewnątrz gdy spadł słyszałem już częstokroć wcześniej: była to anegdota tak często opowiadana w Radzie Królewskiej przez Lorda Kardynała [Wolseya] kiedy Jego Miłość był Kanclerzem, że niełatwo ją zapomnieć. (…) Przejdźmy teraz do tej bajki Ezopa, którą mój pan [kanclerz] z uciechą wygłosił z uwagi na mnie. Jeśli tamci mądrzy ludzie, Małgorzato, gdy deszcz ustał po ich wyjściu na zewnątrz, gdzie ujrzeli, że wszyscy są głupcami, również chcieli zostać głupcami, ponieważ inaczej nie mogliby nimi rządzić, to najwyraźniej ów deszcz głupoty był tak wielką ulewą, że przeniknął nawet przez ziemię do ich jaskiń i spływał im na głowy, i przemoczył do skóry, i uczynił jeszcze większymi głupcami niż tych co stali na zewnątrz. Ponieważ, gdyby mieli rozum, dostrzegliby łatwo, że, choć także zostaliby głupcami, nie wystarczyłoby to aby uczynić ich rządcami innych głupców, a inni głupcy mogliby nimi rządzić: pośród tak wielu głupców wszyscy nie mogą rządzić.

Skoro tak bardzo pragnęli uzyskać władzę nad głupcami, że gotowi byli pozbyć się własnego rozumu i zostać sami głupcami, ów deszcz głupoty musiał ich mocno zmoczyć. Faktycznie, prawdę mówiąc, musieli być totalnymi głupcami już przed owym deszczem, skoro myśleli, że wszyscy inni obrócą się w głupców oraz chcieli nierozumnie i uważali w szaleństwie, że będą w stanie w tak niewielkiej liczbie rządzić tak wieloma głupcami; i nie mieli na tyle rozsądku by rozważyć, że najtrudniej rządzić tymi, którzy są pozbawieni rozumu i są głupcami. (…)

Uważam że mój pan [kanclerz] zalicza mnie tu do głupców, i sam się do nich zaliczam, zważywszy na znaczenie mego nazwiska w grece. I znajduję, dzięki Bogu, niemało ku temu powodów. Jednak z pewnością, Bóg i moje sumienie mi świadkiem, nikt nie może mnie trafnie zaliczyć do tych, którzy pragną władzy. (…) Jednak bez względu na to kogo mój pan [kanclerz] uważa za mędrców a kogo za głupców i bez względu na to kto pożąda władzy a kto nie, błagam Naszego Pana aby uczynił nas wszystkich na tyle mądrymi by każdy z nas tutaj mógł rozważnie rządzić samym sobą w tym czasie łez, w tej dolinie niedoli, na tym zwykłym nieszczęsnym świecie – na którym, jak mówi Boecjusz, człowiek, który jest pyszny z tego powodu, że rządzi innymi ludźmi, przypomina mysz dumną z tego że włada innymi myszami w stodole. Bóg – powiadam, niech da nam łaskę tak roztropnego rządzenia nami samymi tutaj, żeby przy pospiesznym spotkaniu wielkiego Oblubieńca, nie zastano nas śpiącymi i żebyśmy z powodu braku światła w naszych lampach nie zostali wyrzuceni z Nieba wraz z pięcioma głupimi pannami.”

tł. za: thomasmorestudies.org/docs/Dialogue on Conscience Modernized.pdf