Św. Jadwiga Śląska
Św. Jadwiga jako dziewczę została oddana na wychowanie i naukę do klasztoru benedyktynek w Kitzingen nad Menem. Program szkolny obejmował również naukę języka łacińskiego, haftu i malowania, muzyki i pielęgnowania chorych. Świeta nie była sama, ale miała liczne rodzeństwo, bo 8 braci i sióstr: Agnieszka wyszła za króla Francji, Gertruda za króla Węgier, Eckbert został biskupem Bambergi, Otto został księciem Burgundii, Bertold – arcybiskupem Koloczy, a potem patriarchą Akwilei. Jadwiga była początkowo przeznaczona dla żupana Serbii; zmieniono jednak plan i oddano ją do Wrocławia, na dwór księcia Bolesława Wysokiego, jako upatrzona na małżonkę dla jego syna, Henryka. Miała wtedy zaledwie 12 lat (1190). Data ślubu nie jest znana. Zaraz na początku doszło do niepokoju w nowej rodzinie Jadwigi. Życzeniem bowiem było ojca, aby całe księstwo śląskie było w ręku Henryka (Brodatego). Najstarszy jednak syn, Jarosław, pochodzący z pierwszej żony Bolesława Wysokiego, zbuntował się. Sprawę te dopiero załagodzono, kiedy Jarosław został biskupem wrocławskim. Niebawem udało się księciu Henrykowi dołączyć do dzielnicy śląskiej także dzielnicę senioratu, krakowską i część Wielkopolski. Dlatego figuruje on w tabeli królów i książąt polskich.
Henryk Brodaty i św. Jadwiga stanowili wzorowe małżeństwo. A jednak przy radościach małżeństwa zaznała Święta również cierpienia, kiedy troje jej dzieci zmarło przedwcześnie: Bolesław, Agnieszka i Zofia. W roku 1208 zmarł jeszcze jej drugi syn jako kilkuletnie dziecię. Przy życiu pozostały jedynie: Gertruda i Henryk. Św. Jadwiga, chociaż Niemka z pochodzenia, zachowała wszystkie zwyczaje polskie. Wyuczyła się języka polskiego i nim się posługiwała. Dwór księżnej wyróżniał się karnością i dobrymi obyczajami, bowiem Jadwiga dbała o dobór znajdujących się w nim osób. Święta wyposażyła wiele kościołów w szaty liturgiczne, haftowane jej ręką i jej dworek.
Św. Jadwiga była matka dla poddanych. Troszczyła się, by jej urzędnicy nie uciskali w jej dobrach, obniżyła im świadczenia na rzecz dworu, przewodniczyła sądom, darowała często grzywny karne albo je zaniżała, w razie klęsk, mimo protestów zarządców, nakazywała rozdawać zmagazynowane ziarno, mięso, sól itp. Zorganizowała także szpitalik dworski, gdzie codziennie znajdowało utrzymanie około 13 chorych i kalek. Miała zwyczaj objeżdżać swoje posiadłości, a wtedy nawiedzała chorych i wspierała ubogich.
Wraz ze swoim mężem ufundowała kilka kościołów oraz klasztorów. Do najznakomitszych fundacji należało opactwo cysterek w Trzebnicy (1202). Pierwsze mniszki przysłał brat św. Jadwigi, Eckbert, biskup Bambergi. Szybko do nich przyłączyły się Polki z najznakomitszych rodzin śląskich. Tu również otrzymały wychowanie oraz naukę dwie synowe Jadwigi – Anna i Agnieszka – córki króla czeskiego. Nieco później znalazła się wśród mniszek trzebnickich Adelajda, siostra księcia Henryka Brodatego, księżna Moraw. Opactwo rozwijało się tak pięknie, że jeszcze w tym samym wieku liczyło ok. 120 zakonnic. W tym też wieku klasztor ten dał początek 5 innym fundacjom cysterek.
Henryk Brodaty był doskonałym gospodarzem swego księstwa. Dlatego stać go było, by finansować fundacje kościelne i charytatywne. Do książęcego skarbca napływały również pieniądze z kopalń złota i srebra. Za jego rządów wystawiono kościoły m.in.: w Złotym Stoku, w Nowogrodzie Bobrzańskim, w Sałdowie, w Wąsoszy, w Wińsku, na Polu Legnickim, we Lwówku, Leśnicy, Rokitnicy. Szpitale powstały we Wrocławiu, w Nowogrodzie Bobrzańskim i w Środzie. Przy każdym zaś również schronisko dla bezdomnych i podróżnych. Św. Jadwiga pomagała finansowo chłopcom ubogim, którzy kształcili się w szkole katedralnej we Wrocławiu, starała się łagodzić dolę więźniów, posyłając im żywność, odzież i świece. Bywało, że zamieniała im karę śmierci czy też wieloletniego więzienia na prace przy budowie świątyń czy klasztorów. Mąż na to chętnie przystawał. Wszakże Jadwiga była tak delikatna, że nigdy nie narzucała jemu swojej woli, lecz zostawiała mu ostateczną decyzję. Dlatego jego podpis figuruje na dokumentach wspomnianych fundacji.
Przysłowie Polskie głosi: „Kogo Pan miłuje, tego doświadcza”. Również i nasza Święta nie miała miodowego życia. I tak w latach 1208-1213 rodzinne jej gniazdo w Andechs zostało zrównane z ziemią, a jej 3 braci zostało skazanych na banicję. Narzeczony jej córki Gertrudy, Otton von Wittelsbach, został utopiony w Dunaju za udział w zabójstwie króla Niemiec, Filipa. Skrytobójczo została zamordowana siostra św. Jadwigi, Gertruda, królowa Węgier. Druga zaś jej siostra Agnieszka, królowa Francji, swoim życiem rozwiązłym ściągnęła na cały ród hańbę tak dalece, że papież Grzegorz IX był zmuszony napiętnować ją publicznie. W roku 1227 na zjeździe w Gąsawie został raniony Henryk Brodaty. Święta pielęgnowała go z całym oddaniem kochającej żony. W roku 1229 w walce o tron krakowski, Konrad Mazowiecki podstępnie pochwycił i uwięził swojego rywala, Henryka Brodatego. Jadwiga nie wahała się i udała się w daleką podróż do Płocka, ażeby u Konrada wyjednać uwolnienie męża. Konrad wypuścił Henryka, kiedy ten zrezygnował z księstwa krakowskiego. Pod koniec życia przeżyć musiała Święta najazd Tatarów. Schroniła się przed nimi ucieczką wraz z zakonnicami cysterskimi do Krosna nad Odrą. Kiedy zaś jej syn, Henryk Pobożny, zginął pod Legnicą (1241), miała bohaterska matka wypowiedzieć te piękne słowa: „Boże dziękuję ci za takiego syna”. A przecież było to jej już szóste dziecko, które jej śmierć zabrała.
Ta dziwna Niemka w razie potrzeby umiała stanąć również w obronie racji stanu Polski. I tak w klasztorze trzebnickim szerzyła kult św. Stanisława Biskupa. Kiedy książę Bolesław Rogatka oddał w ręce niemieckie Ziemię Lubuską, Jadwiga wystąpiła bardzo stanowczo przeciwko temu bezprawiu.
Ostatnie 28 lat św. Jadwiga spędziła w czystości, do której za pozwoleniem żyjącego jeszcze męża zobowiązała się ślubem. Odtąd Henryk Brodaty zaczął nosić tonsurę mniszą oraz zapuścił brodę. Dlatego potomność nadała mu przydomek „Brodatego”. Pierwsze lata po ślubie spędzała Święta na zamkach w Leśnicy, we Wleniu, a także we Wrocławiu. Po śmierci zaś męża (1238) oddała rządy żonie Henryka Pobożnego, Annie, a sama zamknęła się w klasztorze trzebnickim. Kiedy dowiedziała się o niezwykle surowym życiu swojej siostrzenicy, św. Elżbiety z Turyngii (+1231), postanowiła ją naśladować. Dlatego do cierpień osobistych o rodzinnych zaczęła więc dodawać własne pokuty: posty, biczowania, włosiennicę i czuwania nocne. Przez 40 lat spożywała pokarm tylko dwa razy dziennie i to bez mięsa i nabiału. Po śmierci męża na ręce swojej córki, Gertrudy, ksieni w Trzebnicy, złożyła śluby zakonne i jako zwykła zakonnica-mniszka poddała się pod jej przełożeństwo. Pożegnała też ziemię dla nieba w tymże opactwie 14 października 1243 roku, przeżywszy na ziemi ponad 60 lat. Święta zmarła wieczorem, w porze nieszporów do następnego dnia. Dlatego papież Klemens IV wyznaczył na dzień dorocznej jej pamiątki 15 października. Jednak w Polsce wspomnienie jej doroczne obchodzono zawsze 16 tegoż miesiąca.
Zaraz po jej śmierci zaczęły napływać pielgrzymki do jej grobu, gdyż była powszechnie uważana za Świętą. Zaczęto spisywać łaski, za jej wstawiennictwem otrzymane. W latach 1262-1264 przeprowadzono na żądanie Stolicy Apostolskiej badania kanoniczne w Trzebnicy i we Wrocławiu. Do chwały świętych wyniósł Jadwigę papież Klemens IV w Witerbo, dnia 26 marca 1267 roku.
Z okazji kanonizacji św. Jadwigi otwarto jej grób w obecności króla Czech, Ottokara II, biskupa Wrocławia, Władysława, a także rodziny i wnuków Świętej. 25 sierpnia tegoż roku przeniesiono relikwie Świętej do kaplicy św. Piotra. W roku 1269 wystawiono ku czci św. Jadwigi obecną kaplicę, gdzie spoczywa jej ciało.
Ikonografia przedstawia św. Jadwigę z figurką matki Bożej w jednej ręce, a z kościołem w ręce drugiej.
Biografia św. Jadwigi zaczerpnięta z książki ks. Wincentego Zaleskiego sdb „Święci na każdy dzień”, Wydawnictwo Salezjańskie, Warszawa 2000
opracowanie ks. Jarosław Filipiak Święta Jadwigo, która żyjąc u Boga, w Bogu życie szczęśliwie zakończyłaś, uproś mi łaskę świętego życia i błogosławionej śmierci, aby łaskawy sąd Boski po śmierci mojej nastąpił i abym z Tobą Boga mojego na wieki miłować mogła, o co cię serdecznie proszę. Amen.
Litania do św. Jadwigi Śląskiej (16 X)
Kirye elejson, Chryste elejson, Kirye elejson.
Chryste usłysz nas, Chryste wysłuchaj nas.
Ojcze z nieba Boże: Zmiłuj się nad nami.
Synu Odkupicielu świata Boże: Zmiłuj...
Duchu Święty Boże:
Święta Trójco jedyny Boże:
Święta Maryjo: Módl się za nami
Święta Boża Rodzicielko: Módl...
Święta Panno nad Pannami:
Święta! Jadwigo! Módl się za nami.
Patronko Szląska i Polski: Módl...
Ozdobo kościołów:
Chwało stanu Książęcego:
Zgromadzenie Panien:
Ogrodzie w cnoty obfity:
Zwierciadło nabożeństwa:
Wizerunku świątobliwości:
Nauczycielko pokory:
Przykładzie cichości:
Splendorze czystości:
Matko nędznych i ubogich:
Ucieczko opuszczonych:
Chorych cudowna lekarko:
Wskrzeszenie umarłych:
Prorokini przyszłych rzeczy:
Perło wdów droga:
Niewinność w pokucie:
Pogardzenie świata:
Bądź nam miłościw: Przepuść nam Panie;
Bądź nam miłościw: Wysłuchaj nas Panie!
Przez zasługi i prośby Jadwigi Świętéj: Wybaw nas Panie!
Od głodu, moru i wojny: Wybaw...
Od wszego złego:
Od grzmotów i wszelkiego niebezpieczeństwa:
Od gniéwu i niełaski Twojéj:
Od nieprzyjacielów dusznych i cielesnych:
Od chorób i od wątpienia zbawienia naszego:
Od nagłéj śmierci i potępienia wiecznego:
W dzień sądu Twego: Ciebie prosimy, wysłuchaj nas Panie.
My nędzni grzésznicy: Ciebie...
Abyś nam grzéchy nasze przez przyczynę Jadwigi Świę-
téj odpuścić raczył:
Abyś nas z ojcowską cierpliwością do pokuty przypro-
wadzić raczył:
Abyś pokoju i pomyślności narodów bronić raczył:
Aby światłość wiary w kościele swoim świętym utrzy-
mać raczył:
Abyś wszelkich nieprzyjaźni w zgodę i miłość prze-
mienić raczył:
Abyś nas przez przyczynę Jadwigi Św. wysłuchał:
Jezu Synu Boży:
Baranku Boży, który gładzisz grzéchy świata!
Przepuść nam Panie.
Baranku Boży, który gładzisz grzéchy świata!
Wysłuchaj nas Panie.
Baranku Boży, który gładzisz grzéchy świata!
Zmiłuj się nad nami.
Chryste usłysz nas. Chryste wysłuchaj nas.
Kirye elejson. Chryste elejson. Kirye elejson.
Antyfona.
O Jadwigo ulubiona, w poczet Świętych policzona,
przejednaj mi Boga mego, uproś z łaski miłość Jego.
V. Módl się za nami Święta Jadwigo:
R. Abyśmy się stali godnemi obietnic Chrystusowych.
V. Panie wysłuchaj i t. d.
Módlmy się:
Boże któryś Błogosławioną Jadwigę od światowéj wspaniałości do pokornego
naśladowania krzyża Twego, całém sercem przejść nauczył; użycz abyśmy jéj
zasługami i przykładem nauczyli się deptać przemijające roskoszy świata, i w
obłapieniu Twego krzyża wszystkie nasze zwyciężać przeciwności. Przez
Chrystusa Pana naszego. R. Amen.
