Menora - Ks. Tomasz Hergesel, Jan i Helena Marko
Później świeczniki wykonywano z kamienia, ceramiki, drewna lub metalu. Zmieniał się też ich wygląd. Świeczniki znalezione np. w świątyni Salomona różniły się trochę od pierwowzoru. Pozbawione były ramion, ale trzony (przypuszczalnie okrągłe) służyły do podtrzymywania licznych lamp oliwnych. Nie znaleziono jednak najważniejszego świecznika - siedmioramiennego. Żydzi powracający z wygnania babilońskiego pragnęli odbudować przybytek Pana wraz z jego wyposażeniem. Źródłem informacji na temat przedmiotu kultu, w tym także jednego wieloramiennego świecznika, były dla nich teksty opisujące świątynię. Ostatni świecznik świątynny, ten z czasów Chrystusa, który dotrwał do zniszczenia świątyni w 70 roku, z charakterystycznymi siedmioma ramionami na lampy i trójnożną lub schodkową podstawą, nawiązywał do wzorów dominujących w ówczesnym świecie rzymskim.
Płaskorzeźba tego właśnie świecznika, jako zdobycz wojenna, widnieje na łuku Tytusa w Rzymie.
Zburzenie świętego miasta Jerozolimy i Świątyni - symbolu religijności i narodowej tradycji Izraela - doskonale opisał naoczny świadek Józef Flawiusz. Urodzony w Jerozolimie w 38 roku po Chrystusie stał się historykiem, kapłanem, politykiem, a nawet strategiem w jednej osobie. Był człowiekiem tkwiącym w dwóch światach: żydowskim i rzymskim. Nie kto inny, jak tylko on był predysponowany do podjęcia tematu: Wojna Żydowska - znakomitego dzieła z czasów pogromu narodu żydowskiego przez Rzymian. Mając 26 lat zostaje wysłany do Rzymu, by jako zdolny prawnik wstawił się u Nerona za kapłanami, których aresztował prokurator Feliks. W tej też sprawie wstawiała się u swego męża Nerona Sabina Pompeja. Te i inne wydarzenia w Izraelu sprawiły, że wojna z Rzymem stała się nieunikniona. Według Józefa Flawiusza jedną z przyczyn tej wojny było zaprzestanie składania ofiar w świątyni za cudzoziemców, a więc też i za cesarza i Rzymian.
Obdarzony obywatelstwem rzymskim przez Wespazjana, przyjął przydomek "Flawiusz". Zamieszkał u cesarza w Rzymie, który przyznał mu roczną pensję i ziemię w Judei. Podobnie obdarował go Tytus przyznając mu tyle ziemi, ile wcześniej zabrał pod rozmieszczenie wojska.
Sam Tytus (38 r. - 81 r.) był człowiekiem dobrze rozwiniętym tak fizycznie, jak i umysłowo. Posługiwał się łaciną i greką. Podczas podboju Judei zdobył Jerozolimę. Po powrocie do Rzymu ubiegał się o względy starszej od siebie o trzynaście lat królowej Bereniki, która była żoną Heroda i kochanką Heroda Agryppy II, króla Judzkiego. Kiedy Tytus został cesarzem Rzymu w 79 roku, Berenike miała nadzieję, że zostanie cesarzową, ale Tytus odesłał ją do Jerozolimy.
Józef Flawiusz był świadkiem tryumfu, jaki świętowali w Rzymie zwycięzcy wodzowie Wespazjan i Tytus. Rzym przygotował wielki pokaz. Tryumfalny wjazd wyglądał wspaniale i bardzo bogato podkreślał odniesione zwycięstwa. Na każdej trybunie stał wódz zdobytego miasta. Tłum jeńców przyozdobiony był w piękne szaty, spod których nie było widać śladów zadanych ran i przeżytych cierpień po walkach w Jerozolimie. Wieziono też ogromną ilość łupów zrabowanych z Jerozolimy. Ze wszystkich zdobyczy najważniejszy był złoty stół na chleby pokładne, ważący wiele talentów i świecznik sporządzony ze złota, lecz wykonany według innego wzoru, niż jesteśmy przyzwyczajeni w codziennym życiu, pisał Flawiusz. Ze środka podstawy wyrastał trzon, z którego odchodziły delikatne ramiona, tworzące rodzaj trójzębu.
Każde ramię miało lampkę wykutą z brązu, a było ich siedem, co podkreśla wielkie poszanowanie tej liczby wśród Żydów. Było to ostatnie zaprezentowanie sprzętów ze zniszczonej świątyni w Jerozolimie. Warto też zaznaczyć, że w Apokalipsie św. Jana jest mowa o siedmiu świecznikach, nawiązując w ten sposób do symboliki świętej liczby semickiej: obróciwszy się ujrzałem siedem złotych świeczników, i pośród świeczników kogoś podobnego do Syna Człowieczego (Ap 1,12-13). Natomiast w innym fragmencie mówi się o dwóch świecznikach i po bokach dwóch drzewach oliwnych (zob. Ap 11,4) nawiązujących do wizji Zachariasza (Zch 4). Tak historia i tradycja narodu wybranego wplata się w dzieje Kościoła Chrystusowego.
Menora - najważniejszy symbol żydowski, oznaczający światło i życie wieczne, w dzisiejszej Jerozolimie stoi naprzeciw Knesetu (Parlamentu Izraelskiego). Jest to dar gmin żydowskich z Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. Na siedmiu ramionach tego monumentalnego świecznika są wyrzeźbione główne wydarzenia i postacie, które wycisnęły piętno na historii ludu żydowskiego. Są tam więc: Mojżesz z tablicami prawa na Górze Synaj, Rut Moabitka, Dawid i Goliat, prorok Izajasz i jego wizja końca dni, Jeremiasz napominający naród izraelski, Żydzi płaczący nad rzekami Babilonu, odbudowa Jerozolimy przez Nechemiasza po powrocie z wygnania babilońskiego, wojna Machabeuszy, rabin Jochanan ben Zakkai, Hillel objaśniający treść Tory poprzez złotą regułę postępowania, Bar Kochba po rewolcie, złoty wiek Żydów w Hiszpanii, Kabała, powstanie w Getcie Warszawskim oraz aktualny powrót do ziemi Izraela.
Ks. Tomasz Hergesel, Jan i Helena Marko
Menora