Lew z Campos (3)
Duch Soboru
Działalność Biskupa de Castro Mayera w diecezji Campos, w latach 50-tych XX wieku, której zarys przedstawiono w poprzedniej części, wskazuje że jechał na zwołane przez Jana XXIII zgromadzenie świadomy największych zagrożeń. W Rzymie podjął aktywne działania by się im przeciwstawić, współtworząc z abp Marcelem Lefebvre Coetus Internationalis Patrum, którego został wiceprzewodniczącym. Był także jednym z inicjatorów petycji jaką w grudniu 1963 przedstawiono biskupom z żądaniem wyraźnego potępienia przez sobór marksizmu, socjalizmu i komunizmu jako filozofii oraz systemów społecznych i ekonomicznych. W Brazylii Biskup nawiązał na tym polu współpracę z utworzoną przez Plinia Correę de Oliveirę organizacją Tradição, Família, Propriedade (TFP). Nastroje antykatolickie w Brazylii pod koniec lat 60-tych XX wieku rosły. Ich ofiarą padł rozbity młotem wizerunek Patronki Brazylii Matki Bożej z Aparecidy, który musiał zostać zrekonstruowany. Postępowała równolegle rewolucja obyczajowa – w roku 1966 władze państwowe postanowiły wprowadzić rozwody, co spotkało się ze sprzeciwem społecznym a TFP organizowało akcje protestacyjne. Szerzyły się ideologie lewicowe także wśród księży – Bp Castro Mayer w roku 1968 obłożył karami kościelnymi czterech księży, którzy mimo upomnienia, dalej szerzyli z ambon antykatolickie ideologie. Duchowni ci poskarżyli się nuncjuszowi kardynałowi Baggio, który kazał Biskupowi de Castro Mayerowi przywrócić ich do pracy w parafiach. Biskup nie ugiął się i zażądał rozstrzygnięcia sprawy przez Watykan, który ostatecznie przyznał mu rację.
Na powyższe, nasilające się problemy z zewnętrznymi wrogami Kościoła nałożyły się litera i duch Vaticanum II. W grudniu 1963 roku biskup de Castro Mayer zareagował na Sacrosanctum Concilium listem pasterskim, w którym przestrzegał m.in. przed szaleństwem na punkcie nowinek liturgicznych. W marcu 1965 roku list o Kościele zawierał ponowne przestrogi przed progresizmem oraz egalitaryzmem wyrażającym się w forsowaniu kolegialności. W marcu 1966 roku kolejny list zajmował się problemem stosowania dokumentów soborowych, próbując je wyłożyć w duchu hermeneutyki ciągłości, zwracając uwagę na postępujący kryzys i zagrożenia. Jednocześnie Biskup nawoływał do zachowania tradycyjnej pobożności, zwłaszcza maryjnej – czego wyrazem był ogłoszony w kwietniu 1967 roku list na 250-lecie odkrycia cudownego wizerunku Matki Bożej z Aparecidy i zarazem 50-lecie objawień w Fatimie. Jak wskazano w tytule listu jego celem było “zachowanie Wiary i dobrych Tradycji”.
Jednocześnie ich zachowanie okazało się coraz trudniejsze wraz z postępami rewolucji posoborowej. Na wiosnę roku 1969 ogłoszono nowy Mszał stanowiący de facto próbę zniszczenia tradycyjnego rytu rzymskiego i zastąpienia go całkowicie nowym obrządkiem stworzonym przez abp H. Bugniniego przy konsultacji z protestanckimi obserwatorami i zaaprobowanego przez sprzyjającego duchowi ekumenizmi Pawła VI. Wprowadzenie Ogólne do nowego Mszału zawierało niekatolicką definicję Mszy Świętej, pomijając iż stanowi ona Najświętszą Ofiarę. Biskup de Castro Mayer był świadomy powagi sytuacji. Udał się z wieściami z Watykanu do diecezjalnego seminarium w Varre Sai, gdzie oświadczył jego dyrektorowi ks. Józefowi Possidente ze łzami w oczach (cyt. za D. A. White: Mouth of the Lion): “To niemożliwe, to niemożliwe, nie mogę tego zaakceptować”. A potem – podjął obronę katolickiej Mszy.
We wrześniu 1969 roku ukazał się list pasterski przypominający nauczanie Soboru Trydenckiego dotyczące Mszy Świętej. Biskup de Castro Mayer przetłumaczył na język portugalski Krótką analizę krytyczną NOM i rozesłał kopie tłumaczenia wszystkim księżom swej diecezji oraz innym biskupom brazylijskim. Napisał też list do Rzymu i oświadczył że nie może zaakceptować nowej Mszy. Jednocześnie księżom, którzy się zgłaszali do niego z wolą odprawiania nowej Mszy odpowiadał że z uwagi na autoryzację papieża nie zabrania im jej odprawiać i decyzję w tej kwestii pozostawia ich sumieniu. Księża ci byli jednak w mniejszości i opuścili diecezję, udając się do tych rządzonych przez bardziej postępowych biskupów, część z nich opuściła w ogóle Kapłaństwo, który to proces również w Brazylii wystąpił.
W kwietniu 1971 roku Biskup opublikował obszerny dokument Aggiornamento i Tradycja (cytowany już w obszernych fragmentach na niniejszej stronie), przestrzegając przed “nowym kościołem” przynoszącym “desakralizację”. Jego broniąca tradycyjnego kultu katolickiego postawa wywołała niepokój pozostałych brazylijskich biskupów. W roku 1972 naraził się protoplastom neokatechumenatu i tzw. charyzmatyków, potępiając ruch cursillo tj. grupowej emocjonalnej ewangelizacji. W swoim liście wskazał na główne błędy ruchu: zbytni optymizm wobec świata, sentymentalizm – oparcie na immamentnym doświadczeniu Boga i lekceważenie poznania Boga przez prawdy objawione, marginalizację kwestii grzechu, błędne rozumienie natury ubóstwa i miłości, uleganie egalitaryzmowi, próbę demokratyzacji Kościoła. Kolejnym polem starcia był Syllabus Piusa IX, który otwarcie zaatakował jeden z młodych brazylijskich księży. Biskup de Castro Mayer wystąpił z rozprawą w obronie. Te i inne sytuacje wywoływały otwartą niechęć postępowych hierarchów a przepaść między nimi a Biskupem Antonim rosła coraz bardziej. Doszło nawet do publicznych ataków na Biskupa na posiedzeniu brazylijskiego odpowiednika KEPu. Biskup Campos zmilczał ataki i opuścił posiedzenie. Nie pojawił się też na następnych.
Niezależnie od listów pasterskich oraz trzymania się tradycyjnej Mszy Św., Biskup de Castro Mayer dbał o katolicką katechizację swojej owczarni adresowaną do różnych grup społecznych, obejmującą oprócz prawd Wiary także przestrogi przed błędami współczesności i rewolucyjnymi zmianami jakie próbowano narzucić Kościołowi. W rezultacie świadomi wierni nie przyjmowali bezkrytycznie wprowadzanych nowinek – nowej Mszy, Komunii na rękę i na stojąco, odejścia od regularnej Spowiedzi. W latach 1973, 1974 i 1979 przeprowadził w diecezji peregrynację figury Matki Bożej Fatimskiej. Pierwszy raz pojawiła się w Campos w 36-tą rocznicę rozpoczęcia objawień w Fatimie i 25-tą rocznicę sakry biskupiej Biskupa de Castro Mayera – 13 maja 1973 roku, przyjęta radośnie przed okazujący wielkie nabożeństwo do Najświętszej Panny lud. Składano u stóp figury wota w postaci biżuterii, z których Biskup za radą jednego z kapłanów postanowił wykonać koronę dla wizerunku. Jak pisze D. A. White wykonana w ten sposób korona z kilograma złota i szlachetnych kamieni została nałożona na głowę figury na koniec peregrynacji. Już na początku swych rządów biskup powierzył swą diecezję Matce Bożej i utworzył wielki żywy Różaniec, dzieląc cały rok na okresy 15-minutowe, w których kolejne osoby odmawiały (nawet w nocy) Różaniec. Pierwsze piętnaście minut w każdym miesiącu (tj. 1-szego dnia miesiąca kwadrans od północy) odmawiał Różaniec sam Biskup.
Sprawa stosunków między Biskupem de Castro Mayerem a pozostałymi biskupami doszła wkrótce aż do Watykanu i Paweł VI kazał arcybiskupowi Porto Alegre kard. Wincentemu Schererowi przekazać ordynariuszowi Campos podczas prywatnego spotkania (24 września 1973 r.) swoje obawy o relacje w ramach brazylijskiego episkopatu i poprosić go o zajęcie stanowiska w sprawie aktualnej sytuacji w Kościele. Biskup Antoni zajął je w liście do Pawła VI z 25 stycznia 1974 roku, pisząc m.in., że z uwagi na sytuację w Kościele, przechodzi “najbardziej dramatyczny moment w życiu”. Do listu załączył opracowania dotyczące dokumentu Pawła VI Octogesima Adveniens (1971), wolności religijnej oraz “nowej Mszy”, prosząc o wskazanie i upomnienie jeśli opracowania te zawierają choćby najmniejszy błąd lub sprzeczność z Magisterium. Odpowiedzi się nie doczekał. Przynajmniej na piśmie.
Tymczasem, w Brazylii szerzono pogłoski że Biskup doprowadza do podziałów w swojej diecezji na tle “reform” posoborowych, próbowano też doprowadzić do pozbawienia go kontroli nad seminarium w Varre Sai poprzez utworzenie nowej diecezji. De Castro Mayer zareagował przeniesieniem wyższego seminarium duchownego do Campos. W marcu 1975 roku wystąpił z listem pasterskim w obronie nierozerwalności Sakramentu Małżeństwa przed kolejną próbą wprowadzenia do prawa brazylijskiego instytucji rozwodu. W grudniu 1976 roku został opublikowany list o społecznym królowaniu Chrystusa Króla wskazujący na liczne problemy społeczne wynikłe z detronizacji Chrystusa z należnego mu miejsca suwerena w społeczeństwie. W lipcu 1978 roku ukazał się list pasterski poświęcony Maryi jako Pośredniczce Wszystkich Łask oraz rozważaniu Jej udziału w tajemnicach zbawienia.
Miał się on okazać ostatnim listem pasterskim Biskupa Antoniego jako ordynariusza diecezji Campos. W październiku roku 1978 roku w Watykanie zasiadł nowy papież a czas jego pontyfikatu przyniósł Biskupowi de Castro Mayerowi kolejne wielkie wyzwania.
Działalność Biskupa de Castro Mayera w diecezji Campos, w latach 50-tych XX wieku, której zarys przedstawiono w poprzedniej części, wskazuje że jechał na zwołane przez Jana XXIII zgromadzenie świadomy największych zagrożeń. W Rzymie podjął aktywne działania by się im przeciwstawić, współtworząc z abp Marcelem Lefebvre Coetus Internationalis Patrum, którego został wiceprzewodniczącym. Był także jednym z inicjatorów petycji jaką w grudniu 1963 przedstawiono biskupom z żądaniem wyraźnego potępienia przez sobór marksizmu, socjalizmu i komunizmu jako filozofii oraz systemów społecznych i ekonomicznych. W Brazylii Biskup nawiązał na tym polu współpracę z utworzoną przez Plinia Correę de Oliveirę organizacją Tradição, Família, Propriedade (TFP). Nastroje antykatolickie w Brazylii pod koniec lat 60-tych XX wieku rosły. Ich ofiarą padł rozbity młotem wizerunek Patronki Brazylii Matki Bożej z Aparecidy, który musiał zostać zrekonstruowany. Postępowała równolegle rewolucja obyczajowa – w roku 1966 władze państwowe postanowiły wprowadzić rozwody, co spotkało się ze sprzeciwem społecznym a TFP organizowało akcje protestacyjne. Szerzyły się ideologie lewicowe także wśród księży – Bp Castro Mayer w roku 1968 obłożył karami kościelnymi czterech księży, którzy mimo upomnienia, dalej szerzyli z ambon antykatolickie ideologie. Duchowni ci poskarżyli się nuncjuszowi kardynałowi Baggio, który kazał Biskupowi de Castro Mayerowi przywrócić ich do pracy w parafiach. Biskup nie ugiął się i zażądał rozstrzygnięcia sprawy przez Watykan, który ostatecznie przyznał mu rację.
Na powyższe, nasilające się problemy z zewnętrznymi wrogami Kościoła nałożyły się litera i duch Vaticanum II. W grudniu 1963 roku biskup de Castro Mayer zareagował na Sacrosanctum Concilium listem pasterskim, w którym przestrzegał m.in. przed szaleństwem na punkcie nowinek liturgicznych. W marcu 1965 roku list o Kościele zawierał ponowne przestrogi przed progresizmem oraz egalitaryzmem wyrażającym się w forsowaniu kolegialności. W marcu 1966 roku kolejny list zajmował się problemem stosowania dokumentów soborowych, próbując je wyłożyć w duchu hermeneutyki ciągłości, zwracając uwagę na postępujący kryzys i zagrożenia. Jednocześnie Biskup nawoływał do zachowania tradycyjnej pobożności, zwłaszcza maryjnej – czego wyrazem był ogłoszony w kwietniu 1967 roku list na 250-lecie odkrycia cudownego wizerunku Matki Bożej z Aparecidy i zarazem 50-lecie objawień w Fatimie. Jak wskazano w tytule listu jego celem było “zachowanie Wiary i dobrych Tradycji”.
Jednocześnie ich zachowanie okazało się coraz trudniejsze wraz z postępami rewolucji posoborowej. Na wiosnę roku 1969 ogłoszono nowy Mszał stanowiący de facto próbę zniszczenia tradycyjnego rytu rzymskiego i zastąpienia go całkowicie nowym obrządkiem stworzonym przez abp H. Bugniniego przy konsultacji z protestanckimi obserwatorami i zaaprobowanego przez sprzyjającego duchowi ekumenizmi Pawła VI. Wprowadzenie Ogólne do nowego Mszału zawierało niekatolicką definicję Mszy Świętej, pomijając iż stanowi ona Najświętszą Ofiarę. Biskup de Castro Mayer był świadomy powagi sytuacji. Udał się z wieściami z Watykanu do diecezjalnego seminarium w Varre Sai, gdzie oświadczył jego dyrektorowi ks. Józefowi Possidente ze łzami w oczach (cyt. za D. A. White: Mouth of the Lion): “To niemożliwe, to niemożliwe, nie mogę tego zaakceptować”. A potem – podjął obronę katolickiej Mszy.
We wrześniu 1969 roku ukazał się list pasterski przypominający nauczanie Soboru Trydenckiego dotyczące Mszy Świętej. Biskup de Castro Mayer przetłumaczył na język portugalski Krótką analizę krytyczną NOM i rozesłał kopie tłumaczenia wszystkim księżom swej diecezji oraz innym biskupom brazylijskim. Napisał też list do Rzymu i oświadczył że nie może zaakceptować nowej Mszy. Jednocześnie księżom, którzy się zgłaszali do niego z wolą odprawiania nowej Mszy odpowiadał że z uwagi na autoryzację papieża nie zabrania im jej odprawiać i decyzję w tej kwestii pozostawia ich sumieniu. Księża ci byli jednak w mniejszości i opuścili diecezję, udając się do tych rządzonych przez bardziej postępowych biskupów, część z nich opuściła w ogóle Kapłaństwo, który to proces również w Brazylii wystąpił.
W kwietniu 1971 roku Biskup opublikował obszerny dokument Aggiornamento i Tradycja (cytowany już w obszernych fragmentach na niniejszej stronie), przestrzegając przed “nowym kościołem” przynoszącym “desakralizację”. Jego broniąca tradycyjnego kultu katolickiego postawa wywołała niepokój pozostałych brazylijskich biskupów. W roku 1972 naraził się protoplastom neokatechumenatu i tzw. charyzmatyków, potępiając ruch cursillo tj. grupowej emocjonalnej ewangelizacji. W swoim liście wskazał na główne błędy ruchu: zbytni optymizm wobec świata, sentymentalizm – oparcie na immamentnym doświadczeniu Boga i lekceważenie poznania Boga przez prawdy objawione, marginalizację kwestii grzechu, błędne rozumienie natury ubóstwa i miłości, uleganie egalitaryzmowi, próbę demokratyzacji Kościoła. Kolejnym polem starcia był Syllabus Piusa IX, który otwarcie zaatakował jeden z młodych brazylijskich księży. Biskup de Castro Mayer wystąpił z rozprawą w obronie. Te i inne sytuacje wywoływały otwartą niechęć postępowych hierarchów a przepaść między nimi a Biskupem Antonim rosła coraz bardziej. Doszło nawet do publicznych ataków na Biskupa na posiedzeniu brazylijskiego odpowiednika KEPu. Biskup Campos zmilczał ataki i opuścił posiedzenie. Nie pojawił się też na następnych.
Niezależnie od listów pasterskich oraz trzymania się tradycyjnej Mszy Św., Biskup de Castro Mayer dbał o katolicką katechizację swojej owczarni adresowaną do różnych grup społecznych, obejmującą oprócz prawd Wiary także przestrogi przed błędami współczesności i rewolucyjnymi zmianami jakie próbowano narzucić Kościołowi. W rezultacie świadomi wierni nie przyjmowali bezkrytycznie wprowadzanych nowinek – nowej Mszy, Komunii na rękę i na stojąco, odejścia od regularnej Spowiedzi. W latach 1973, 1974 i 1979 przeprowadził w diecezji peregrynację figury Matki Bożej Fatimskiej. Pierwszy raz pojawiła się w Campos w 36-tą rocznicę rozpoczęcia objawień w Fatimie i 25-tą rocznicę sakry biskupiej Biskupa de Castro Mayera – 13 maja 1973 roku, przyjęta radośnie przed okazujący wielkie nabożeństwo do Najświętszej Panny lud. Składano u stóp figury wota w postaci biżuterii, z których Biskup za radą jednego z kapłanów postanowił wykonać koronę dla wizerunku. Jak pisze D. A. White wykonana w ten sposób korona z kilograma złota i szlachetnych kamieni została nałożona na głowę figury na koniec peregrynacji. Już na początku swych rządów biskup powierzył swą diecezję Matce Bożej i utworzył wielki żywy Różaniec, dzieląc cały rok na okresy 15-minutowe, w których kolejne osoby odmawiały (nawet w nocy) Różaniec. Pierwsze piętnaście minut w każdym miesiącu (tj. 1-szego dnia miesiąca kwadrans od północy) odmawiał Różaniec sam Biskup.
Sprawa stosunków między Biskupem de Castro Mayerem a pozostałymi biskupami doszła wkrótce aż do Watykanu i Paweł VI kazał arcybiskupowi Porto Alegre kard. Wincentemu Schererowi przekazać ordynariuszowi Campos podczas prywatnego spotkania (24 września 1973 r.) swoje obawy o relacje w ramach brazylijskiego episkopatu i poprosić go o zajęcie stanowiska w sprawie aktualnej sytuacji w Kościele. Biskup Antoni zajął je w liście do Pawła VI z 25 stycznia 1974 roku, pisząc m.in., że z uwagi na sytuację w Kościele, przechodzi “najbardziej dramatyczny moment w życiu”. Do listu załączył opracowania dotyczące dokumentu Pawła VI Octogesima Adveniens (1971), wolności religijnej oraz “nowej Mszy”, prosząc o wskazanie i upomnienie jeśli opracowania te zawierają choćby najmniejszy błąd lub sprzeczność z Magisterium. Odpowiedzi się nie doczekał. Przynajmniej na piśmie.
Tymczasem, w Brazylii szerzono pogłoski że Biskup doprowadza do podziałów w swojej diecezji na tle “reform” posoborowych, próbowano też doprowadzić do pozbawienia go kontroli nad seminarium w Varre Sai poprzez utworzenie nowej diecezji. De Castro Mayer zareagował przeniesieniem wyższego seminarium duchownego do Campos. W marcu 1975 roku wystąpił z listem pasterskim w obronie nierozerwalności Sakramentu Małżeństwa przed kolejną próbą wprowadzenia do prawa brazylijskiego instytucji rozwodu. W grudniu 1976 roku został opublikowany list o społecznym królowaniu Chrystusa Króla wskazujący na liczne problemy społeczne wynikłe z detronizacji Chrystusa z należnego mu miejsca suwerena w społeczeństwie. W lipcu 1978 roku ukazał się list pasterski poświęcony Maryi jako Pośredniczce Wszystkich Łask oraz rozważaniu Jej udziału w tajemnicach zbawienia.
Miał się on okazać ostatnim listem pasterskim Biskupa Antoniego jako ordynariusza diecezji Campos. W październiku roku 1978 roku w Watykanie zasiadł nowy papież a czas jego pontyfikatu przyniósł Biskupowi de Castro Mayerowi kolejne wielkie wyzwania.