Polak Wszech Czasów - Mikołaj Kopernik
astronom
Mikołaj Kopernik
- astronom, matematyk, lekarz, prawnik, ekonomista, kanonik kapituły warmińskiej, twórca teorii heliocentrycznej. Studiował w Akademii Krakowskiej, następnie od 1496 roku w Bolonii (astronomię) i od 1501 roku w Padwie (prawo i medycynę). W 1503 roku uzyskał doktorat z prawa kanonicznego w Ferrarze. W końcu 1503 roku wrócił do Polski (na Warmię). W latach 1504-10 był sekretarzem i lekarzem przybocznym wuja, biskupa warmińskiego Łukasza Watzenrodego i przebywał głównie w Lidzbarku Warmińskim. W 1509 roku ogłosił drukiem w Krakowie swój łaciński przekład greckich listów Teofilakta Symokatty. W 1510 jako kanonik osiedlił się we Fromborku, tu prowadził obserwacje astronomiczne i pisał główne dzieło. W latach 1516-19 i w połowie 1521 był administratorem dóbr kapitularnych w Olsztynie. Podczas wojny polsko-krzyżackiej 1520-21 bronił zamku olsztyńskiego przed Krzyżakami. Interesował się zagadnieniami ekonomicznymi, czego wynikiem był jego projekt reformy walutowej (1517). Memoriał w tej sprawie przedłożony przez Kopernika na sejmiku w Toruniu (1519), został poszerzony (1526) i ujęty w formę traktatu pt. "Monetae cudendae ratio". Kopernik sformułował w nim zasady reformy monetarnej oparte na projekcie poprawy pieniądza i ujednolicenia monety pruskiej i polskiej. Sformułował prawo ekonomiczne, zgodnie z którym pieniądz gorszy wypiera pieniądz lepszy. Prawo to nazwano później prawem Greshama, któremu przypisywano jego odkrycie. Około 1510 roku Kopernik podał zarys teorii heliocentrycznej w rozprawie znanej pt."Commentariolus". Nie była ona drukowana, lecz krążyła w odpisach, z których dwa znaleziono dopiero w XIX wieku. Główne dzieło Kopernika, zawierające wykład astronomii ujęty w aspekcie obrotu Ziemi dookoła osi oraz obiegu razem z innymi planetami dookoła Słońca, powstało w latach 1515-30. Mimo że Kopernik nie zdecydował się na ogłoszenie wyników swych dociekań naukowych, a jedynie (1535) z inicjatywy Bernarda Wapowskiego opracował almanach (zaginiony) oparty na tablicach astronomicznych z "De revolutionibus...", wiadomość o tej teorii budowy świata szerzyła się w Europie. W 1539 roku przybył do Fromborka Georg Joachim von Lauchen, zwany Retykiem (Rheticus), aby się z nią zapoznać. Skłonił on Kopernika do wydania dzieła. Wyciąg z niego, znany pod skróconym tytułe "Narratio Prima", sporządzony przez Retyka, ukazał się drukiem w Gdańsku w 1540 roku. Rok później Retyk oddał dzieło Kopernika do druku w Norymberdze. Nad drukiem czuwał Andreas Osiander. Wycofał on bez wiedzy Kopernika jego przedmowę, a umieścił na jej miejscu własną, niepodpisaną, przedstawiającą teorię Kopernika jako hipotezę ułatwiającą obliczenia. Było to niezgodne ze stanowiskiem Kopernika, wyraźnie sformułowanym w "Liście dedykacyjnym
do papieża Pawła III", wydrukowanym na początku tej samej książki. Dzieło ukazało się w 1543 roku pt. "De revolutionibus orbium coelestium" ("O obrotach sfer niebieskich"). Dzieło Kopernika, godzące w ustalone poglądy na budowę świata, nie od razu spotkało się z pozytywnym przyjęciem zarówno wśród uczonych, jak i władz duchownych. Od przełomu XVI i XVII wieku teoria Kopernika zyskiwała coraz więcej zwolenników, a do jej ugruntowania najbardziej przyczynili się Giordano Bruno, Jam Kepler i Galileusz. Jeszcze za życia Kopernika jego teoria spotkała się z ostrym sprzeciwem Martina Lutra, Philipa Melanchtona i Jana Kalwina, jako sprzeczna z tekstem "Biblii". Kościół katolicki początkowo nie zajmował oficjalnie stanowiska wobec teorii Kopernika, jednak później, po soborze trydenckim uznał ją za przeciwną światopoglądowi religijnemu. Kongregacja "Indeksu" wydała (w 1616 roku) dekret potępiający "De revolutionibus...". Z "Index librorum prohibitorum" dzieło Kopernika zostało usunięte w 1758 roku. Rewolucja Kopernikańska (jak później nazwano wystąpienie i dzieło Kopernika) polegała na przezwyciężeniu poglądu uznawanego przez wieki, na podjęciu dawnej idei układu heliocentrycznego (wprowadzonego do astronomii przez Arystarcha z Samos) i stworzeniu dla tej koncepcji pełnej i ścisłej, jak to było możliwe w ramach ówczesnej wiedzy, podbudowy naukowej.
polakwszechczasow.pl/…/kopernik_mikolaj
